Amerykańska klasa robotnicza od dekad mierzy się z kryzysem i brakiem zainteresowania ze strony państwa. Co sprawiło, że w jednym z najbogatszych krajów świata nierówności społeczne są porównywalne do tych, z którymi mierzono się w XIX wieku? Jak to możliwe, że Amerykanie stracili wiarę w przyszłość? I dlaczego „amerykański sen” coraz częściej staje się „amerykańskim mirażem”? By to zrozumieć, dziennikarskie małżeństwo Nicholas D. Kristof i Sheryl WuDunn - prowadzi nas przez kolejne kręgi amerykańskiego piekła: bezrobocie, uzależnienia, problemy z edukacją i opieką zdrowotną, utrata majątku, ubóstwo wśród wielodzietnych rodzin, przeludnienie. Z reporterską precyzją pokazują, że rzesza ciężko pracujących Amerykanów czuje się niezauważana i nierozumiana, co pogłębia polaryzację, rasizm i nietolerancję i stopniowo zżera tkankę społeczną.

„Hasłem naszym mizeria, okryciem nędza, napojem łzy”. Myśląc o historii niewolnictwa, niejednokrotnie nie pamiętamy o historii polskich chłopów i chłopek. Ale jak inaczej nazwać ich darmową pracę pod ciągłą groźbą kary cielesnej? Jedynie dzięki dokładnemu przyjrzeniu się tej przemilczanej historii możemy zrozumieć istotę strategii przetrwania w systemie pańszczyzny. Dopiero wtedy możemy również dostrzec nić łączącą niewolniczą pracę na polskim dworze ze służebną formą naszych współczesnych form zatrudnienia. Bo to nie rewolucja przemysłowa, tylko folwarczny przemysł okrucieństwa stanowił prolog do współczesności.

Siedem podróży w czasie. A ponieważ czas dany nam jest jako pamięć, będzie to siedem podróży przez siedem pamięci siedmiu zwykłych ludzi. Niby ten sam świat i te same czasy, ale widziane z różnych perspektyw – mieszkańca Ugandy, USA, Kolumbii, Indii, Finlandii, Zimbabwe i Japonii. Siedem opowieści zwykłych ludzi o problemach, wyzwaniach, szansach i możliwościach. Ich zestawienie uświadamia, jak wiele zależy od tego, czy miało się szczęście urodzić się tu, a nie gdzieś indziej. Siedem ludzkich historii i jedna próba odpowiedzi na pytanie, po co to wszystko. Najnowsza książka nagradzanego reportażysty Tomasza Michniewicza to niezwykłe połączenie zapisu osobistych historii i wnikliwego spojrzenia na globalne problemy współczesnego świata. Autor w niezwykle plastyczny i wiarygodny sposób pokazuje świat takim, jak widzą go bohaterowie, zmuszając do refleksji nad kondycją człowieczeństwa.

Królowe, królowie i generałowie wypełniają podręczniki po brzegi. Ale skąd oni wszyscy się wzięli? Dlaczego niektórzy z nas mieszkają w pałacach i rządzą, podczas gdy inni muszą sprzątać ich posiadłości i wykonywać rozkazy? W drugim tomie serii dla młodych czytelników uznany filozof i historyk Yuval Noah Harari wyjaśnia, w jaki sposób rewolucja sprzed dziesięciu tysięcy lat wciąż wpływa na nasze życie. Pokazuje, w którym miejscu wszystko poszło nie tak i jak jeszcze możemy to naprawić. Przekonaj się, jak niewinny eksperyment z uprawą pszenicy doprowadził do głodu, zarazy i wojny. Dowiedz się, w jaki sposób starożytni maniacy rozwinęli pismo i dlaczego twoi rodzice muszą płacić podatki. Poznaj dwa gadatliwe szkielety, krokodyla ze złotymi kolczykami oraz pięćdziesiąt miliardów przygnębionych kurczaków i odkryj, jak ludzka zdolność kontrolowania roślin oraz zwierząt doprowadziła do tego, że próbujemy kontrolować siebie nawzajem.

Tak zwany „pas rdzy”, południowe Ohio to w Ameryce symbol całkowitego wieśniactwa. Poczynając od akcentu, stylu życia, a kończąc na nędznych widokach na przyszłość. Historia Vance’ów zaczyna się w pełnych nadziei latach powojennych. Ciężką pracą udało im się awansować do klasy średniej, a ukoronowaniem sukcesu stał się J.D., który jako pierwszy w rodzinie zdobył dyplom wyższej uczelni. Vance pokazuje jednak, że nie da się uciec od spuścizny przemocy, alkoholizmu, biedy i traum, tak typowych dla rejonu, z którego się wywodzili. "Elegia dla bidoków" to aktualne i niepokojące rozważania o tym, że znaczna część Stanów Zjednoczonych straciła wiarę w amerykański sen, co znalazło odzwierciedlenie w wyniku ostatnich wyborów prezydenckich. To książka, która pokazała Amerykanom z dużych miast, jak mało wiedzą o swoich rodakach.

Tak zwany „pas rdzy”, południowe Ohio to w Ameryce symbol całkowitego wieśniactwa. Poczynając od akcentu, stylu życia, a kończąc na nędznych widokach na przyszłość. Historia Vance’ów zaczyna się w pełnych nadziei latach powojennych. Ciężką pracą udało im się awansować do klasy średniej, a ukoronowaniem sukcesu stał się J.D., który jako pierwszy w rodzinie zdobył dyplom wyższej uczelni. Vance pokazuje jednak, że nie da się uciec od spuścizny przemocy, alkoholizmu, biedy i traum, tak typowych dla rejonu, z którego się wywodzili. "Elegia dla bidoków" to aktualne i niepokojące rozważania o tym, że znaczna część Stanów Zjednoczonych straciła wiarę w amerykański sen, co znalazło odzwierciedlenie w wyniku ostatnich wyborów prezydenckich. To książka, która pokazała Amerykanom z dużych miast, jak mało wiedzą o swoich rodakach.

Wenezuela jeszcze w drugiej połowie XX wieku była jednym z najzamożniejszych państw Ameryki Południowej. Dziś to kraj pogrążony w głębokim kryzysie politycznym, społecznym i gospodarczym. Szaleje hiperinflacja, brakuje wody pitnej i benzyny, nie ma śladu po dawnych bogactwach. „Gorączka złota” to wstrząsający reportaż o tym, że do głębokiego upadku całego kraju nie jest potrzebna niszcząca wojna ani wielka katastrofa naturalna – wystarczą zwykłe zaniedbania i rozwiązywanie problemów na skróty.

Pierwsza książka, która na taką skalę analizuje seksistowski charakter świata, w którym żyjemy – od dostępności usług publicznych po projektowanie dóbr luksusowych. Caroline Criado Perez na setkach przykładów pokazuje, że domyślnym użytkownikiem większości dóbr i usług jest wciąż mężczyzna, i pisze o tym, w jaki sposób wpływa to na codzienne życie połowy ludzkości. Brak istniejących danych na temat kobiet – ich potrzeb, zdrowia, sposobów korzystania z infrastruktury i usług publicznych, funkcjonowania na rynku pracy etc. – prowadzi do ich systematycznej dyskryminacji. Widoczne jest to we wszystkich dziedzinach życia: języku, systemie edukacji, ochronie zdrowia (np. diagnostyce i leczeniu niektórych chorób), normach obowiązujących w miejscu zatrudnienia, systemie ochrony pracy czy systemie podatkowym i zarządzaniu, nie mówiąc już o (nie)obecności kobiet na kartach historii. Przedsięwzięcie Caroline Criado Perez jest imponujące nie tylko ze względu na ilość materiału, jaki poddała analizie, ale również na fakt, że objęła nią olbrzymi obszar od Norwegii po Argentynę i RPA, i od Stanów Zjednoczonych po Japonię.

EDITORAL REMARK This volume of the Przegląd Socjologiczny builds on the Final Activity Report delivered by the PROFIT project consortium to the European Commission. Articles presented below are based on the results produced by an international research team involved in conducting the project called PROFIT (Policy Responses Overcoming Factors in the Intergenerational Transmission of Inequalities) financed by the European Commission within the 6th Framework Programme(CIT2CT2004-506245). Realization of the project was a common endeavor of researchers from universities and research centres in eight European countries: Bulgaria, Estonia,Finland, Germany, Italy, Lithuania, Poland and the United Kingdom. Institute of Sociology of the University of Łódź served as the project coordinating institution. The project was policy oriented and its aim was producing knowledge to support policy-makers and policy-executives in their obligation to reach Lisbon strategy objectives focused on alleviating of poverty and social exclusion and, thus, counteracting inequality/poverty inheritance. Particular parts and paragraphs of the Volume are composed in a way enabling a Reader to be acquainted with theoretical foundation, objectives, methodology and results of the project. Main findings are presented in both comparative and national perspectives. While paragraphs providing comparisons have been written mainly by scholars working for the University of Łódź, serving as the project coordinating institutions, summaries of research results obtained in particular countries were elaborated by national research teams. PROFIT research team wishes to thank the European Commission for financing the project and subsequent scientific officers: Virginia Vitorino, Myria Vassiliadou and Marc Goffart for their advice and support.

This issue of Sociological Review commemorates the 25th anniversary of the adoption by the UN General Assembly of The Convention on the Rights of the Child on November 20, 1989. It should be recalled that the beginnings of children’s studies and the sociology of childhood coincided in time with the introduction of this treaty, which established international standards for children’s protection and development. The Convention aims at safeguarding the youngest society members from different forms of abuse, exploitation and violence, as well as at promoting their rights to a decent standard of living and to broad social participation. The authors of the articles presented herein, representing the current sociological attitude towards children and youth, follow these assumptions. The articles thus mirror some important attributes of contemporary children’s studies – its cognitive multidimensionality, differentiated quantitative and qualitative methodologies, the shift from “research on children” to “research with children”, scholars’ interest in the results of comparative studies (especially the results of natural sciences), and the concern about the practical implementation of research outcomes. The main topics tackled in this collection of texts are children’s poverty and social inequalities rooted in the first phase of their life cycle, suffering and various risks experienced by children and teenagers, framed in both the national and international contexts, as well as children’s quality of life, youngsters’ well-being, youth participation, civic engagement and the new concept of investing in children. Children, considered as equal social actors and citizens – although still most vulnerable to abuse, discrimination and social exclusion – are presented in the framework of their complicated networks of relationships with peers, adults, collectivities and societies, the welfare state, social policy institutions and other organizations, with the notion to important factors decisive for their present life and their future.

W numerze [Contents] Katarzyna Jaśko, Marta Szastok: Źródła nierównych wynagrodzeń kobiet i mężczyzn [Sources of pay inequality among women and men], doi 10.7366/1896180020153301, s. 128–140; Michał Olszanowski, Piotr Winkielman: Rola płynności przetwarzania w procesach wnioskowania społecznego z ekspresji mimicznej twarzy [The role of perceptual fluency in social inferences from facial expressions], doi 10.7366/1896180020153302, s. 141–148; Olga Białobrzeska, Konrad Bocian, Michał Parzuchowski, Natalia Frankowska, Bogdan Wojciszke: To nie fair (bo mi szkodzi): zaangażowanie interesu własnego zniekształca ocenę sprawiedliwości dystrybutywnej [It’s not fair if I don’t gain from it: Engaging self-interest distorts the assessment of distributive justice], doi 10.7366/1896180020153303, s. 149–162; Marek Błażewicz: Wpływ orientacji na dominację społeczną i prawicowego autorytaryzmu na wnioskowanie o cechach wspólnotowych i kompetencyjnych [Influence of social dominance orientation and right-wing authoritarianism on inference of communion and competence traits], doi 10.7366/1896180020153304, s. 163–173; Kinga Piber, Małgorzata Kossowska: Wpływ motywowania do tłumienia stereotypowych myśli na poziom wyczerpania wolicjonalnego [uppression of prejudice and depletion of limited resources: The role of motivational intervention], doi 10.7366/1896180020153305, s. 174–191; Eugenia Mandal, Marcin Moroń, Anna Latusek: Wzbudzanie zazdrości jako metoda wywierania wpływu w bliskich związkach [Jealousy induction as influence strategy in close relationships], doi 10.7366/1896180020153306, s. 192–209; Damian Grabowski, Agata Chudzicka-Czupała: Wielowymiarowy profil etyki pracy (WPEP). Charakterystyka psychometryczna polskiej wersji kwestionariusza Multidimensional Work Ethic Profile [Psychometric validation of the Polish version of the Multidimensional Work Ethic Profile], doi 10.7366/1896180020153307, s. 210–230.

Socjalistyczne kraje Europy Środkowej i Wschodniej wykazywały pewne różnice w naturze i funkcjonowaniu systemu społeczno-gospodarczego. Różnice te uległy dalszemu pogłębieniu w latach 80. XX w. Bez względu na położenie w ramach byłego bloku wschodniego, okres zmian systemowych przyniósł nagły wzrost nierówności społeczno-ekonomicznych w skali regionalnej i lokalnej. Podział na „zwycięzców” i „przegranych” w procesie transformacji ustrojowej odnosi się nie tylko do określonych grup społecznych, ale także do poszczególnych regionów w ramach państw postsocjalistycznych, których tempo rozwoju przyspieszyło lub zwolniło. Chociaż różnice w poziomie rozwoju regionalnego były czytelne w krajach socjalistycznych, upadek socjalizmu tylko je uwypuklił. Nieskrępowany rozwój wolnego rynku, szybka globalizacja społeczeństw i gospodarek oraz nieuchronny upadek państwa opiekuńczego uwypukliły społeczną cenę zmiany systemu. Następstwem szybkiego rozwoju gospodarczego było pojawienie się bezrobocia, zmniejszanie się partycypacji na rynku pracy, a także wzrost tymczasowości zatrudnienia oraz wycofywanie się państwa z roli gwaranta wielu zabezpieczeń społecznych. Na zmiany te nałożyła się gwałtowna tertiaryzacja (serwicyzacja) gospodarki, co w połączeniu z innymi zmianami doprowadziło najpierw do nowej segmentacji na rynku pracy, a w rezultacie do raptownego wzrostu nierówności społecznych oraz nowej stratyfikacji społeczno-zawodowej. W pracy znajdują się wyniki badań dotyczących tego zjawiska.

Charlie LeDuff, ekscentryczny amerykański dziennikarz, wraz z ekipą telewizyjną rusza w podróż po Stanach Zjednoczonych, oddając głos tym, których na co dzień nikt nie chce słuchać. Biali mężczyźni ciężko pracujący przy wydobyciu ropy, meksykańscy imigranci docierający do USA wpław przez Rio Grande, czarnoskórzy mieszkańcy Baltimore i Detroit żyjący na marginesie, samotne matki płacące krocie za wodę niezdatną do picia i wielu innych, których poza LeDuffem wysłuchała tylko urna wyborcza. Ostatnie wybory prezydenckie w USA nie należały do elit z Nowego Jorku, Los Angeles czy Waszyngtonu. Należały do ludzi, jak pisze autor, mieszkających w samym butwiejącym środku, w miejscu, którego nie widać z gabinetów na obu wybrzeżach ani z drapaczy chmur, gdzie ulokowały się medialne elity. Te wybory nie należały do garniturów. Należały do flaneli. LeDuff nie przebiera w środkach i przekraczając niejedną granicę, obnaża to, co w polityce najgorsze – łapówkarstwo, bezczelność, oderwanie od rzeczywistości i bezkarność. Pokazuje też ignorancję mediów, które zamiast pochylać się nad najsłabszym, poklepują po plecach najsilniejszych.

Publikacja, w której zaprezentowano wyniki projektu "Social Inequality and Why it Matters for the Economic and Democratic Development of Europę and its Citizens: Post-Communist Central and Eastern Europe in Comparative Perspective" (EUREQUAL). Projekt ten koordynowany przez Department of Politics and International Relations, Oxford University był realizowany od 1 maja 2006 roku do 30 września 2009 w 13 krajach postkomunistycznej Europy Środkowej i Wschodniej. Polską część badania przeprowadził Instytut Socjologii Uniwersytety im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.