Żyjemy w wieku „postprawdy”. Nawet Prezydent Stanów Zjednoczonych nie przejmuje się prawdziwością swoich słów - rekord pobił, kiedy w 120 minut wygłosił 125 bzdur, czyli więcej niż jedną na minutę! Płaskoziemcy i antyszczepionkowcy już nie wierzą ekspertom. Internet zmienił nasze codzienne życie w dezinformacyjne pole bitwy. Tom Phillips, redaktor serwisu fullfact.org zajmującego się sprawdzaniem faktów, każdego dnia zmaga się z zalewem bredni. I z właściwym sobie humorem udowadnia, że kłamstwo w debacie publicznej nie pojawiło się wczoraj. Ta książka nie opowiada o wydarzeniach ostatnich dni, ale zabierze was na wycieczkę objazdową po najbardziej niesłychanych kłamstwach i horrendalnych ściemach w dziejach ludzkości. Wiele z tego, co tu przeczytacie, wyda się wam niewiarygodne, a przecież nie brakowało ludzi, którzy w to wszystko wierzyli. Ciekawe, co o nas napiszą nasze wnuki?

Dyktatorzy XX wieku, tacy jak Hitler, Stalin i Mao, rządzili, wykorzystując przemoc, strach, brutalne represje, ideologie, a niekiedy także izolację swoich państw od świata zewnętrznego. Współcześni dyktatorzy – dyktatorzy ery globalizacji – by pozostać skutecznymi, muszą być zdecydowanie bardziej wyrafinowani. Zamiast stosować jawne i ciągłe represje, kontrolują obywateli poprzez dezinformację oraz manipulowanie środkami masowego przekazu. Zamiast wprowadzać oficjalną cenzurę, tworzą złudzenie niezależnych mediów – wystarcza im kontrola nad główną stacją telewizyjną i zepchnięcie innych mediów na margines. Zamiast odwoływać wybory – fałszują je. Zamiast zamykać przeciwników w więzieniach, nakładają ograniczenia na Google. Tyrani zmienili strategię, ale ich cel pozostał ten sam: chcą kontrolować obywateli przez kształtowanie w nich pożądanego sposobu postrzegania świata. Spin dyktatorzy XXI wieku stali się mistrzami symulowania demokratycznych procedur. Dyktatura strachu ustąpiła miejsca dyktaturze manipulacji – wydajniejszej w represjonowaniu i bardziej efektywnej w zastraszaniu. Kluczem do utrzymania autorytarnej władzy stała się popularność. Sergei Guriev i Daniel Treisman po latach badań i analizowania raportów przedstawiają wnikliwe portrety współczesnych autorytarnych przywódców, takich jak Viktor Orbán, Recep Tayyip Erdoğan, Lee Kuan Yew czy Alberto Fujimori. W pasjonującej książce wyjaśniają, dlaczego w epoce rosnącej nowoczesności i świadomości demokratycznej spin dyktatorzy mogą wciąż być u władzy, a my nie możemy z tym nic zrobić.

Piotr Szumlewicz, dziennikarz i publicysta, pokazuje mechanizmy rządzące polskimi mediami. „Wielkie pranie mózgów” to zbiór błyskotliwych, świetnie napisanych felietonów. Każdy dotyczy innego aspektu funkcjonowania mediów. Autor odsłania pustkę świata, który szczegółowo zbadał od wewnątrz. Piętnuje brak wiedzy znanych dziennikarzy i obnaża głupotę celebrytów namaszczonych przez zaprzyjaźnione media. Przedstawia świat dziennikarski jako autorytarną, bezrefleksyjną władzę, która tępi krytyczne myślenie, wypiera z debaty publicznej kluczowe tematy, reprodukuje i umacnia najbardziej szkodliwe stereotypy. Książka z jednej strony stanowi odważną krytykę polskiego dziennikarstwa, a z drugiej jest przenikliwą analizą wpływu mediów na świadomość społeczną.

Gdy w 1998 roku doktor Andrew Wakefield opublikował w czasopiśmie naukowym „The Lancet” artykuł o związku szczepionki przeciwko śwince, różyczce i odrze z występowaniem u dzieci autyzmu, świat zawrzał. W wielu krajach pojawiły się ruchy antyszczepionkowe, których zwolennicy odmawiali szczepienia dzieci. Brian Deer udowodnił Wakefieldowi fałszowanie badań medycznych i działanie na szkodę pacjentów. Odkrył też, że guru antyszczepionkowców za napisanie artykułu otrzymał ponad czterysta tysięcy dolarów. Niczym medyczny detektyw Deer wyciąga na światło dzienne manipulacje i wątpliwe powiązania Wakefielda, doktora bez pacjentów – ale za to z rzeszą zwolenników, którzy nadal widzą w nim bohatera, który podjął nierówną walkę z koncernami farmaceutycznymi. Po czyjej stronie jest prawda? Lektura obowiązkowa dla każdego, kto zastanawia się, skąd konkretnie biora się te wszystkie mity i bzdury zalewające współczesny świat.

Od redakcji Drugi zeszyt tegorocznego numeru „Zagadnień Rodzajów Literackich“ ma układ tematyczny — składają się nań artykuły dotyczące wielorakich procesów konwergencyjnych zachodzących zarówno w samej literaturze, jak i w relacji z nią. Głównym przedmiotem refleksji nad przestrzeniami tekstów pragniemy uczynić często stosowane we współczesnym dyskursie naukowym pojęcie konwergencji. Wykorzystuje się je obecnie w różnych dziedzinach, od badań matematyczno-przyrodniczych, przez językoznawcze, politologiczne, socjologiczne, po studia z zakresu nowych mediów, komunikacji i antropologii kulturowej. Na ile rzeczywiście dochodzi do nakładania się i przenikania procesów kulturowych i jak bardzo — jeśli w ogóle — zjawisko to ma wpływ na stan literatury oraz jej teorii? Bieżącemu numerowi ZRL przyświeca cel analitycznego przyjrzenia się w perspektywie badań literackich pewnym mechanizmom i ich efektom charakterystycznym dla czasów digitalizacji kultury, gwałtownego rozwoju technologii użytkowej i idącej za tym hipotetycznej homogenizacji kultury. Proponowane czytelnikowi artykuły skupiają się na różnorodnych problemach, częstokroć prezentując odmienne stanowiska badawcze do wyjściowego zagadnienia. Dostrzeżenie nieoczywistości i zróżnicowania procesów konwergencyjnych łączy się w niniejszym tomie z próbą sprostania płynności oraz wieloaspektowości konwergencji, która z założenia wprowadza intermodalność, interdyscyplinarność i wielojęzykowość w to, co tekstowe. Autorzy studiów tu zawartych stawiają pytania między innymi o status poetyki w dobie konwergencji i wpływ procesów związanych z digitalizacją na struktury i cechy gatunkowe czy dyskursywne, podejmują namysł nad problemem ontologii dzieła hybrydycznego, szukają przykładów konwergencji w poezji konkretnej, e-poezji, liberaturze, tekstach logowizualnych, blogach okołoliterackich, serwisach społecznościowych, historiografii czy mieście — rozumianym jako przestrzeń tekstów/tekst. Przenikanie się dziedzin widać także w doborze narzędzi i metodologii naukowych — pragmalingwistyka sąsiaduje z klasyczną genologią, antropologia z pedagogiką, a teorie literatury z komparatystyką i badaniami nad nowymi mediami. Liczymy, że rozpiętość tematyczna w połączeniu z rozmaitością perspektyw badawczych uczyni ten zeszyt „Zagadnień Rodzajów Literackich“ ważnym i ciekawym w lekturze (wielo)głosem w coraz wyraźniej zaznaczającym swoje miejsce w humanistyce XXI wieku dyskursie okołokonwergencyjnym.