Tomasz Kurasiński, Kalina Skóra Słowo wstępne ........5 Marcin S. Przybyła Społeczne hierarchie i archeologiczne rankingi grobów. Dyskusja w oparciu o analizy dwóch cmentarzysk z końca epoki brązu w Polsce południowej .....7 Jacek Woźny Przestrzeń cmentarzysk pradziejowych w teorii i praktyce archeologicznej ...............29 Katarzyna Czarnecka W środku paradnej tarczy. Ciekawy grób z cmentarzyska kultury przeworskiej w Czersku, pow. piaseczyński ...................35 Kalina Skóra Trup nieobecny?... czyli o brakujących szczątkach kostnych w grobach kultury wielbarskiej ........45 Joanna Zagórska-Telega, Jacek Pikulski Uwagi na temat rozplanowania przestrzennego cmentarzyska w Michałowicach. Możliwości interpretacji funkcji obiektów rowkowych .................69 Elżbieta Dąbrowska W kościele czy poza kościołem – lokalizacja pochówków w Polsce piastowskiej .............81 Michał Dzik Uwagi o funkcji i symbolice konstrukcji wczesnośredniowiecznych grobów w obudowach kamiennych .............87 Leszek Gardeła, Kamil Kajkowski Groby podwójne w Polsce wczesnośredniowiecznej. Próba rewaluacji ..................103 Andrzej Janowski Przestrzeń rozświetlona. Znaleziska świec i wosku w grobach komorowych na terenie Europy Środkowowschodniej.........................121 Joanna Kalaga Groby z płytami na cmentarzysku przy kościele pod wezwaniem św. Mikołaja w Wiślicy. Aspekt archeologiczny i społeczny ..............131 Andrzej Krzyszowski Naczynia ceramiczne i wiaderka klepkowe z wczesnopiastowskiego cmentarzyska w Sowinkach k. Poznania ..............137 Tomasz Kurasiński Grotem w dół, grotem w górę. Deponowanie włóczni w grobach wczesnośredniowiecznych na ziemiach polskich .....................159 Marian Rębkowski Cmentarz w chrześcijańskiej przestrzeni średniowiecza........................191 Anna Wrzesińska, Jacek Wrzesiński Kto się nie leni, zrobi złoto z kamieni – osełki w grobach wczesnego średniowiecza ......................197 Paweł Duma Groby przestępców na Śląsku w świetle najnowszych badań archeologicznych ..............225

PERFORMATIVE ASPECTS OF ART The concept of performativity has been usually evoked in the discussions on the philosophy of language and the reflection on theatre and performance art. However, in recent years there have been some attempts to broaden its scope. The theoretically inclined researchers have been working out the main assumptions of the aesthetics of performativity. These are claimed to include the challenging of the boundaries of artistic disciplines, and emphasizing the active role of the recipients, for whom the art works become events developing in consequence of their actions. Besides those attempts to grasp the theoretical consequences of “the performative turn”, one should also note some very interesting practical analyses, employing the theory in the discussion on concrete works from different domain of art. It appears that one can discover transformational potential, focus on change rather than just existence, even in the domains traditionally regarded as “artifactual” (painting, sculpture, installations). The planned volume of “Art Inquiry” will be devoted to the reflection on both directions of expansion of the concept of performativity. We would like the authors to consider its general significance for aesthetics and for the theory of various domains of art. We also hope that they will show the changes occurring when its unique perspective is adopted in the discussion on both theatre, paratheatrical experiments, and film, and the domains which have traditionally emphasized the role of the artistic artifact. The title of this volume invites questions about the possible scope of performativity and its kinds. PERFORMATYWNE ASPEKTY SZTUKI Zagadnienie performatywności podejmowane było najczęściej w rozważaniach z zakresu filozofii języka oraz w refleksji nad teatrem i sztuką performance. W ostatnich latach zauważyć można jednak próby jego rozszerzenia. Z jednej strony zmierzają one do wypracowania założeń estetyki performatywności. Wśród jej cech wskazywane jest kwestionowanie granic poszczególnych dziedzin artystycznych, zaakcentowanie aktywnej roli odbiorców, dla których utwory stają się wydarzeniami rozwijającymi się w wyniku ich działań itd. Oprócz prób sformułowania teoretycznych konsekwencji „zwrotu performatywnego” zauważyć można także bardzo interesujące konkretne analizy polegające na uwzględnieniu właściwych dla niego założeń przy rozważaniu dokonań z różnych obszarów sztuki. Okazuje się, że nawet w obszarach twórczości uważanych tradycyjnie za „wytwórcze” (malarstwo, rzeźba, instalacja) odkryć można aspekty transformacyjne, zakładające nie trwanie, a przemiany. W najnowszym tomie „Art Inquiry” przewidywane jest rozważenie obu zasugerowanych wyżej obszarów ekspansji idei performatywności. Z jednej strony rozważone mają być jej ogólne konsekwencje dla estetyki i teorii różnych dziedzin sztuki. Z drugiej, pokazane zmiany występujące, gdy właściwy dla niej punkt widzenia zostanie uwzględniony zarówno w obszarze refleksji teatralnej, parateatralnej, filmowej, jak w dziedzinach, w których tradycyjnie akcentowano rolę wytwarzanego przedmiotu (dzieła). Tytuł tego tomu ma właściwie charakter pytania o możliwy zakres performatywności i jej odmiany.

Autor w sposób oryginalny, odmienny niż w naszym kręgu kulturowym, postrzega problematykę cyberbezpieczeństwa, co ewidentnie jest wartością dodaną tej publikacji. To niestandardowe podejście komplementarnie uzupełnia znane nam interpretacje i ujęcia problematyki. Czytelnik zyskuje możliwość porównywania prezentowanych treści z poglądami pozytywnie zweryfikowanymi, upowszechnionymi oraz akceptowanymi w kręgu ekspertów zajmujących się problematyką cyberbezpieczeństwa. Publikacja ta może być znakomitym źródłem informacji dla autorów prac dyplomowych oraz ich opiekunów naukowych. Niezwykle rzadko mamy możliwość czytania w oryginale autora pochodzącego z innego kręgu kulturowego, który w sposób wyrafinowany prowadzi dialog wewnętrzny i wyraża językiem naukowym poglądy na temat cyberbezpieczeństwa. Wartość utylitarna tej pracy przejawia się w logice prowadzonych dociekań oraz oryginalności ujęcia. Z recenzji wydawniczej Prof. UJK dr hab.inż. Jana Zycha

W jaki sposób design i designerzy kształtują przestrzeń miejską i relacje społeczne? Jak należy projektować przestrzeń miejską, by coraz lepiej odpowiadała potrzebom jej użytkowników? Praca mieści się w rodzącej się dopiero subdyscyplinie socjologii designu, przedstawia działania, w wyniku których przestrzeń miejska mogłaby lepiej odpowiadać zróżnicowanym potrzebom obecnych i przyszłych społeczeństw. Dotyczy kwestii niezwykle istotnych z punktu widzenia nie tylko wąskiego grona specjalistów zajmujących się problematyką designu miejskiego, ale również każdego mieszkańca miasta i osób miastem zarządzających. O jej wyjątkowości świadczy innowacyjność w wyborze problematyki, wartość poznawcza i wartość zgromadzonego materiału empirycznego. Oryginalne badania przeprowadziła autorka z najważniejszymi ekspertami zajmującymi się designem w Polsce, a także z ekspertami z czterdziestu siedmiu krajów. Doktor Magdalena Piłat-Borcuch jest adiunktem na Wydziale Prawa, Administracji i Zarządzania Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Jej zainteresowania naukowe skupiają się przede wszystkim na socjologii designu, mieście i designie miejskim. Jest autorką kilkudziesięciu publikacji związanych z tą problematyką.

Profesorowie Brian Cox i Jeff Forshaw zabierają czytelników w fascynującą podróż na rubieże fizyki XXI wieku, by pokazać, w jaki sposób słynne równanie odzwierciedla strukturę naszej rzeczywistości i jak błędne są powszechne wyobrażenia na jego temat. Dzięki współpracy jednego z najmłodszych profesorów w Wielkiej Brytanii i cenionego fizyka teoretycznego czytelnicy otrzymują jedną z najbardziej klarownych i pełnych pasji książek, dotyczących współczesnej fizyki.

Przejawem dyskusji na temat nierówności w rozwoju poszczególnych części miasta jest m.in. model „dualnego miasta”, który ma swoje rozmaite interpretacje na gruncie badań społeczności izolowanych (grodzenie przestrzeni) czy odnowy miast (gentryfikacja, rewitalizacja). W związku z tym Łódź jest ciekawym przedmiotem badań nad zmianami w okresie socjalistycznym i w czasach współczesnych. Całość tych żywiołowych zmian doprowadziła do chaosu w zagospodarowaniu przestrzeni, zwłaszcza w centrum miasta. Łódź poszukuje dzisiaj nowej tożsamości, której podstawą staje się także jej przeszłość kulturowa. Otwarcie miasta na wpływy procesów globalizacji i modernizacji zmienia w sposób żywiołowy jego przestrzeń społeczną i materialną w kierunku narastania dysproporcji i różnic, które istnieją zarówno między bliskimi sąsiadami, jak i między sąsiednimi budynkami, ulicami czy całymi kwartałami miasta. Książka jest interesującym studium zjawisk miejskich początku XXI w. Postawiono w niej pytanie o kierunek i zakres (uwarunkowania, procesy tempo, efekty) różnicowania się przestrzeni miejskiej w okresie transformacji w kontekście oddziaływania procesów globalizacji i lokalnych. Chodzi tutaj o identyfikację różnych przestrzeni rozwoju, takich jak miejsca stojące na uboczu czy też obszary dynamicznego wzrostu i dobrobytu w mieście. Podstawowym celem jest wyjaśnienie, jakie czynniki wywołują powstawanie nowych lub utrwalanie dotychczasowych dysproporcji w przestrzeni miasta.

Czterdziesty dziewiąty numer czasopisma „Ekonometria” zawiera osiem artykułów. Pierwszy z nich, autorstwa Mariusza Łapczyńskiego i Jerzego Surmy, opisuje wyko-rzystanie modeli data mining w rozwiązywaniu problemu niezrównoważonych klas. Justyna Brzezińska i Grzegorz Maciejewski w swoim artykule zwracają uwagę na możliwości wykorzystania danych wielowymiarowych w badaniach nad ryzykiem postrzeganym przez konsumentów. Następny artykuł, autorstwa Anny Król, doty¬czy badania przydatności metod hedonicznych do analizy cen różnych grup dóbr trwałego użytku. Model regresji przestrzennej rozwoju sieci handlowych w Polsce opisuje Zofia Bednarowska. Elżbieta Sojka prezentuje możliwości wykorzystania metod adaptacyjnych do prognozowania zmiennych demograficznych. Anna Skór¬ska przedstawia zmiany zachodzących w sferze KIBS w Polsce, z uwzględnieniem zatrudnienia i jego prognoz. Martin Pavlík, Grzegorz Michalski i Martin Lukáčik przedstawiają założenia i wyniki wykorzystania autorskiego oprogramowania do tworzenia portfeli inwestycyjnych. Ostatni artykuł, autorstwa Jolanty Kowal i Ali¬cji Keplinger, dotyczy modelu etycznych kompetencji i aspektów rozwoju kapitału ludzkiego w systemach informatycznych, szczególnie na polskim rynku pracy.

Katedra Gospodarki Regionalnej Wydziału Ekonomii, Zarządzania i Turystyki Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu zorganizowała kolejną konferencję naukową pt. „Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i praktyce”. Była to XXII konferencja, która odbyła się w dniach 17-19 września 2014 r. w hotelu „Chata za wsią” w Mysłakowicach koło Jeleniej Góry. Konferencja miała wyjątkowo uroczysty charakter, ponieważ połączona była z obchodami 30-lecia kierowania Katedrą Gospodarki Regionalnej przez Panią Profesor Danutę Strahl. Przewodniczącą Komitetu Naukowego Konferencji była prof. dr hab. Danuta Strahl, Zastępcą Przewodniczącej prof. UE dr hab. Ryszard Brol. W konferencji uczestniczyło ponad 110 osób, wygłaszający referaty i prezentujący postery reprezentowali blisko 40 ośrodków naukowych i instytucji z kraju i zagranicy. Konferencja współfinansowana była ze środków budżetu województwa dolnośląskiego. Tematyka konferencji obejmowała następujące obszary: rozwój lokalny i regionalny; gminne, powiatowe i wojewódzkie zarządzanie rozwojem lokalnym i regionalnym; metody ilościowe w badaniach regionalnych; wielopoziomowe zarządzanie rozwojem; partnerstwo w rozwoju lokalnym i regionalnym; promocja i rozwój województwa dolnośląskiego. Jednym z głównych celów konferencji była prezentacja osiągnięć i wymiana doświadczeń z zakresu teorii i praktyki gospodarki lokalnej i regionalnej. Organizowana od 1992 r. konferencja stanowi forum dyskusyjne o wieloletniej tradycji służące podsumowaniu obecnego stanu wiedzy, rozwiązywaniu najważniejszych aktualnych problemów gospodarki lokalnej i regionalnej oraz poszukiwaniu i wskazywaniu dalszych kierunków badań.

Od 1998 r. w Katedrze Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu jest wydawana seria Gospodarka Przestrzenna. Inicjatorem wydawania serii był Krzysztof R. Mazurski, a kontynuatorami (od 2002 r.) Zbigniew Przybyła i Jacek Potocki. Niniejszy tom Gospodarki przestrzennej powstał przy współpracy Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu (Katedra Gospodarki Przestrzennej) z Uniwersytetem Szczecińskim (Katedra Polityki Społeczno-Gospodarczej i Europejskich Studiów Regionalnych). W dobie poważnych transformacji, zarówno globalnych, europejskich, jak i w układzie regionalnym i lokalnym, konieczne wydaje się ciągłe diagnozowanie społecznych, ekonomicznych i przestrzennych przyczyn tych zmian. Wiedza ta może posłużyć do trafnego definiowania perspektywicznych modeli procesów rozwojowych oraz odpowiedniego modyfikowania współczesnej polityki społeczno-gospodarczej prowadzonej na szczeblu unijnym i krajowym. W warunkach coraz dynamiczniejszych zmian i wynikającego z nich braku stabilności gospodarki konieczne jest zdefiniowanie roli sektora publicznego z jego zadaniami w zakresie kształtowania finansów publicznych, polityki gospodarczej, regionalnej czy społecznej. Z drugiej strony niezwykle istotne jest badanie wpływu tych zmian na otaczającą nas rzeczywistość. Z tego względu przedmiotem uwagi jest także lokalny i regionalny wymiar gospodarki i szczególna rola przypisana samorządowi terytorialnemu. Tak zakreślony obszar zainteresowań wymaga interdyscyplinarnej wiedzy i wymiany poglądów przedstawicieli wielu dyscyplin naukowych (w tym: ekonomii, zarządzania, prawa, finansów publicznych, geografii i politologii). Z tego właśnie względu w niniejszym tomie zebrano prace reprezentujące różne dyscypliny naukowe, których wspólnym mianownikiem jest przestrzenny wymiar opisywanych zjawisk i procesów. Mamy nadzieję, że publikacja zostanie dobrze przyjęta przez Czytelników.

Kraj egzotyczny jest z definicji ciekawy, niezwykły i osobliwy. Cechuje się odmiennym klimatem i kulturą. Możemy go podziwiać, śmiać się z niego, ale nigdy nie zrozumiemy go w pełni, choćbyśmy nawet bardzo chcieli. Jest nam obcy i taki już pozostanie. Autorzy tekstów i fotografii składających się na niniejszą publikację nie szukali egzotyki daleko, dla nich jest nią Polska. Obserwują i pokazują krzykliwe i kłujące w oczy otoczenie. Dla jednych będzie to kicz, dla innych tandeta. Autorzy książki nazywają to „hawaikum”.

Przejrzyste kompendium, opisujące zmagania współczesnej fizyki z koncepcją podróży w czasie, począwszy od mechaniki kwantowej aż po kosmologię. Wszyscy podróżujemy w czasie. Nieustannie suniemy w przyszłość, która zmienia się w teraźniejszość, a następnie w przeszłość. Czy możliwa jest podróż w przeciwnym kierunku? Czy można podróżować w przyszłość w innym tempie niż dobrze nam znane, wynoszące sześćdziesiąt minut na godzinę? Mimo że jedne z najbardziej fascynujących pytań w historii nauki pozostają wciąż bez odpowiedzi, wiemy, że żadne prawo fizyki nie zabrania podróżowania w czasie.

Tematem książki jest zrównoważona architektura i design w kontekście estetyki. Autor, amerykański architekt Lance Hosey, stawia czytelnikowi trudne pytania: czy wszechobecnie panująca brzydota jest nieunikniona, czy „zielone” projektowanie musi być nieatrakcyjne i czy piękno może uratować planetę. Autor argumentuje, że ludzka natura kieruje nasze zmysły i uwagę na kształt rzeczy. Piękno nas intryguje, zatrzymuje, działa na emocje. Dlatego ludzie przekonają się do ekologicznych produktów, budowli i rozwiązań tylko wtedy, jeśli będą miały atrakcyjną formę. Hosey, opierając się na badaniach i przytaczając własne obserwacje, udowadnia, że projektowanie można nazwać zrównoważonym dopiero wtedy, gdy uwzględnia ono piękno. Książka przedstawia jasny zestaw zasad, które mają wypełnić lukę między standardami „dobrego projektu” i „zielonego projektu”.

W numerze: Piotr Augustyniak: Wartości w koncepcji firmy-idei, doi 10.7366/KIR.2017.2.3.01, s. 7–16; Anna Karwińska: Społeczne przestrzenie miasta w procesach wytwarzania i realizowania wartości, doi 10.7366/KIR.2017.2.3.02, s. 17–34; Łukasz Maźnica: Zależności między kulturą a rozwojem z perspektywy oddolnych inicjatyw kultury społecznej, doi 10.7366/KIR.2017.2.3.03, s. 35–50; Magdalena Andrejczuk: Prekariat a „Pokolenie Y” – zjawisko prekaryjności młodych pracowników, doi 10.7366/KIR.2017.2.3.04, s. 51–68; Igor Stokfiszewski: Projekt Ursus Zakłady – wokół „zwrotu demokratycznego” w sztuce, doi 10.7366/KIR.2017.2.3.05, s. 69–86. Więcej o kwartalniku http://www.kulturairozwoj.msap.pl/index.php/nr-2-3-2017 uwagi: prof. dr hab. Jerzy Hausner redaktor naczelny periodyk wydawany wraz z Instytutem Studiów Społecznych UW oraz Uniwersytetem Ekonomicznym w Krakowie '

Miasto dla kobiet to miasto dla wszystkich. Dla niemowlaków w wózkach, których nie trzeba pchać po wertepach, bo chodniki są proste, a krawężniki niskie. Dla młodych dziewczyn, które chcą spędzić ze sobą czas i przeżyć przygodę, a nie horror w scenografii ledwo oświetlonego przejścia podziemnego. Dla osób starszych, które potrzebują dostać się do lekarza bez kilku przesiadek po drodze. Dla rodzin, które szukają mieszkania, by po prostu dobrze żyć, a nie inwestować. To prawda, że miasta projektowali i budowali mężczyźni. To prawda, że bezwiednie stworzyli infrastrukturę, która odpowiada na ich potrzeby. Dowodem mogą być techniczne normy, w których zakodowana jest domyślna płeć męska. Pozornie neutralne przepisy dotyczące na przykład ochrony przed działaniem wiatru uwzględniają statystyczną osobę… o posturze przeciętnego dorosłego mężczyzny. Leslie Kern opisuje nie tylko paradoksy architektoniczne i to, jak kobiety doświadczają miasta, ale uważnie tropi też zmiany, które potrafią otworzyć miasto dla wszystkich jego mieszkańców.

Książka, która zachęca do optymistycznego myślenia o mieście. Zbiór 11 tekstów o polskiej przestrzeni miejskiej, zainspirowanych poglądami autora „Miasta szczęśliwego”, Charlesa Montgomery’ego. Różne punkty widzenia i różnorodna tematyka. Hubert Barański pisze o łódzkich woonerfach, czyli specjalnych strefach ulicznych uspokojonego ruchu, w których może kwitnąć życie towarzysko-społeczne. Hanna Gill-Piątek z Jackiem Grunt-Mejerem opisują jak może wyglądać rewitalizacja, której celem nie jest jedynie podniesienie wartości gruntów i nieruchomości, tylko poprawa jakości życia. Marta Żakowska z kolei zajmuje się miejską zielenią i jej relacjami z dobrostanem fizycznym oraz psychicznym mieszkańców.

Wysoka jakość życia i gęsta zabudowa w Polsce brzmi jak para przeciwieństw. Większość nowych inwestycji, które wyrastają w ostatnich latach, to nieprzyjazne do życia blokowiska pozbawione sąsiedzkiej bliskości, dostępu do zieleni, pełnowymiarowych przestrzeni rekreacyjnych i niezbędnych usług. Jednocześnie wiemy, że przestrzeń w mieście jest niezwykle cenna, a rozlewanie się miast jest negatywnym zjawiskiem. Wydaje się zatem, że jesteśmy rozdarci pomiędzy potrzebą dobrego życia, a pochłanianiem kolejnych obszarów pod zabudowę. Może być jednak inaczej. David Sim – szkocki architekt, daje nam gotową instrukcję jak budować przyjazne miasta o dużej gęstości. Autor prowadzi nas przez europejskie miasta, które mogą być dla nas wzorem do naśladowania. To nie abstrakcyjne, akademickie dywagacje, ale działające rozwiązania, które autor przekazuje nam w postaci prostych dziewięciu zasad. Ta książka sprawia, że z nadzieją patrzymy na przyszłość naszych miast.

Pisana na przełomie 2021/2022 monografia "Od wzniosłości do dowolności. Malarstwo w czasie tragicznym" stanowi podsumowanie licznych refleksji oraz komentarzy zawartych w dwóch poprzednich książkach: "Pamięć czasu – malarstwo w czasie bankructwa duchowego" oraz "Malarstwo jako egzystencja – tożsamość osobista a postawa twórcza". Nowa publikacja, pisana w kontekście trwającej pandemii COVID-19 a przede wszystkim barbarzyńskiej wojny na terenie Ukrainy, podejmuje podstawowe wyzwanie czasu obecnego, dotyczące fundamentów załamania kondycji duchowej człowieka przełomu XX i XXI wieku. Porażający zanik treści moralnych i etycznych doby obecnej skutkuje wyjątkowo odrażającą manifestacją licznych postaw, gdzie pogoń za dobrami materialnymi skutecznie niweluje z naszego życia wszystko to, co związane jest z pogłębioną refleksją na temat sensu człowieczej egzystencji, jej uniwersalnych wartości, rygorów, zasad bez których nasze życie bezpowrotnie traci ludzki wymiar, zamieniając się w nieprzyjazną przestrzeń licznych zagrożeń, lęków, frustracji, traumatycznych doznań i przeżyć. Wszystko to powoduje narastającą lawinę przygnębiających dowolności oraz dążenia do tzw. wolności od wszystkiego co pogłębia jedynie odczucie aktualnego chaosu i entropii w relacjach międzyludzkich, gdzie możliwość skomunikowania się z drugim człowiekiem staje się zasadniczym problemem.