PERFORMATIVE ASPECTS OF ART The concept of performativity has been usually evoked in the discussions on the philosophy of language and the reflection on theatre and performance art. However, in recent years there have been some attempts to broaden its scope. The theoretically inclined researchers have been working out the main assumptions of the aesthetics of performativity. These are claimed to include the challenging of the boundaries of artistic disciplines, and emphasizing the active role of the recipients, for whom the art works become events developing in consequence of their actions. Besides those attempts to grasp the theoretical consequences of “the performative turn”, one should also note some very interesting practical analyses, employing the theory in the discussion on concrete works from different domain of art. It appears that one can discover transformational potential, focus on change rather than just existence, even in the domains traditionally regarded as “artifactual” (painting, sculpture, installations). The planned volume of “Art Inquiry” will be devoted to the reflection on both directions of expansion of the concept of performativity. We would like the authors to consider its general significance for aesthetics and for the theory of various domains of art. We also hope that they will show the changes occurring when its unique perspective is adopted in the discussion on both theatre, paratheatrical experiments, and film, and the domains which have traditionally emphasized the role of the artistic artifact. The title of this volume invites questions about the possible scope of performativity and its kinds. PERFORMATYWNE ASPEKTY SZTUKI Zagadnienie performatywności podejmowane było najczęściej w rozważaniach z zakresu filozofii języka oraz w refleksji nad teatrem i sztuką performance. W ostatnich latach zauważyć można jednak próby jego rozszerzenia. Z jednej strony zmierzają one do wypracowania założeń estetyki performatywności. Wśród jej cech wskazywane jest kwestionowanie granic poszczególnych dziedzin artystycznych, zaakcentowanie aktywnej roli odbiorców, dla których utwory stają się wydarzeniami rozwijającymi się w wyniku ich działań itd. Oprócz prób sformułowania teoretycznych konsekwencji „zwrotu performatywnego” zauważyć można także bardzo interesujące konkretne analizy polegające na uwzględnieniu właściwych dla niego założeń przy rozważaniu dokonań z różnych obszarów sztuki. Okazuje się, że nawet w obszarach twórczości uważanych tradycyjnie za „wytwórcze” (malarstwo, rzeźba, instalacja) odkryć można aspekty transformacyjne, zakładające nie trwanie, a przemiany. W najnowszym tomie „Art Inquiry” przewidywane jest rozważenie obu zasugerowanych wyżej obszarów ekspansji idei performatywności. Z jednej strony rozważone mają być jej ogólne konsekwencje dla estetyki i teorii różnych dziedzin sztuki. Z drugiej, pokazane zmiany występujące, gdy właściwy dla niej punkt widzenia zostanie uwzględniony zarówno w obszarze refleksji teatralnej, parateatralnej, filmowej, jak w dziedzinach, w których tradycyjnie akcentowano rolę wytwarzanego przedmiotu (dzieła). Tytuł tego tomu ma właściwie charakter pytania o możliwy zakres performatywności i jej odmiany.

Kto ratuje jedno życie - ratuje cały świat. „Tu była cisza, spokój, ptaszki śpiewały, aż któregoś dnia zamiast ptaszków usłyszeliśmy dźwięki helikopterów. Potem zaczęło się znajdować buty i ubrania. Potem ludzi”. Nikt z bohaterek i bohaterów tej książki nie zdawał sobie sprawy, co ich czeka, kiedy pierwszy raz zdecydowali się pomóc uchodźcom na granicy polsko-białoruskiej. Nie wiedzieli, że będą musieli ukrywać się nie tylko przed służbami państwa, lecz także przed swoimi sąsiadami. Że pomaganie nada ich życiu największy sens, ale też odbierze spokój, życie rodzinne, czasami pracę, wypali w nich nieusuwalne emocjonalne piętno.

Niniejsza praca ma na celu przybliżenie, zwłaszcza młodemu czytelnikowi, okoliczności i wydarzeń związanych z powrotem Ziemi Świeckiej do Ojczyzny po długim okresie zaboru pruskiego. Prawda, iż „Ojczyzny Małe uczą żyć w Ojczyznach Wielkich” po wielu latach doczekała się realizacji. Historia regionalna towarzyszy nam już nie tylko przy okazji obchodów rocznicowych, ale na stałe weszła do programów szkolnych. Droga do zrozumienia tragicznych i skomplikowanych dziejów Rzeczpospolitej wiedzie często przez spojrzenie na nie przez pryzmat historii lokalnych i regionalnych. /ze wstępu/

Polityka spójności w Unii Europejskiej realizowana jest już od trzech dekad. Jednak pomimo różnych strategii i podejmowanych systematycznie działań, a także w wyniku rozszerzenia Unii Europejskiej o nowe kraje, zazwyczaj słabiej rozwinięte niż kraje „starej” Unii, wciąż mamy do czynienia z nierównościami w rozwoju regionów. Ich likwidacja bądź minimalizacja wciąż pozostaje kluczowym celem i wyzwaniem dla prowadzonej polityki spójności. W ostatnich latach wystąpiły również pewne zjawiska i sytuacje zarówno wewnątrz Unii Europejskiej, jak i w otoczeniu międzynarodowym, które były powodem sytuacji kryzysowych oraz pojawiających się podziałów wewnątrz Unii. Wśród najważniejszych, negatywnie oddziałujących czynników wymienić można m.in. konflikt na Ukrainie, konflikt w Syrii i związane z nim ruchy migracyjne uchodźców, z których ogromna liczba podjęła próbę przedostania się na teren Unii Europejskiej, rosnące zagrożenie terrorystyczne w krajach członkowskich. Należy także wspomnieć o problemach wewnętrznych, takich jak: starzejące się społeczeństwa, brak wyraźnego przywództwa, zanieczyszczenie środowiska i ocieplanie się klimatu, potrzeba stałego unowocześniania gospodarek i zwiększania stopnia wykorzystania odnawialnych źródeł energii, wysokie bezrobocie w niektórych krajach, będące długotrwałym skutkiem ostatniego kryzysu gospodarczego, ubóstwo i wykluczenie społeczne znacznej liczby obywateli UE oraz wzrost poparcia w krajach członkowskich UE dla partii nacjonalistycznych i ksenofobicznych, kwestionujących uczestnictwo tych krajów w procesie integracji europejskiej. Kwestionowanie zasadności członkostwa w Unii Europejskiej znalazło wyraz w wynikach referendum przeprowadzonego w 2016 r. w Wielkiej Brytanii, w którym społeczeństwo, choć niewielką przewagą, ale jednak, opowiedziało się za opuszczeniem przez Zjednoczone Królestwo szeregów Unii Europejskiej. Niniejsza publikacja zawiera artykuły naukowe omawiające wyniki badań prowadzonych w zakresie rozwiązywania problemów i podejmowania wyzwań stojących współcześnie przed Unią Europejską. W jednym z tomów znajdują się artykuły dotyczące szeroko rozumianej problematyki spójności gospodarczej, zagadnień związanych ze zrównoważonym rozwojem oraz konkurencyjnością państw i regionów Europy. W drugim tomie, który aktualnie trzymają Państwo w rękach, zgromadzono publikacje poświęcone problemom społecznym, których symbolem są granice i solidarność. Problematyka, której poświęcono największą liczbę artykułów w niniejszym tomie, to różnorodne aspekty funkcjonowania rynków pracy. Poruszane są takie zagadnienia, jak m.in.: feminizacja i maskulinizacja rynków pracy w krajach UE w kontekście polityki spójności (A. Janiszewska), rynki pracy młodzieży w państwach członkowskich UE (K. Kotliński), zmienność struktury zatrudnienia w Polsce w kontekście stabilności przestrzennej systemu (E. Małuszyńska) oraz demograficznego starzenia się społeczeństwa (A. Richert-Kaźmierska), jak również rozwój pracowników w przedsiębiorstwach sektora MŚP w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (K. Tracz-Krupa). Przedstawiono także wyzwania dla polityki spójności w zakresie zwiększenia wzrostu gospodarczego i zatrudnienia (R. Bielak). W publikacji omawiane jest również zagadnienie demografii w Polsce (problemy szacunku wskaźników pojemności demograficznej – B. Bal-Domańska) oraz na Łotwie (perspektywy i problemy polityki demograficznej – Z. Tsaurkubule). Dwa artykuły zostały poświęcone zagadnieniom związanym z dostępem do dóbr i usług publicznych w polskich regionach (D. Miłaszewicz i M. Żelechowski). Poruszana jest także problematyka: metod podatkowych w rozwiązywaniu problemów społecznych na Łotwie (T. Andreeva), miast i obszarów słabo zurbanizowanych w kontekście procesów konwergencji gospodarczej w Polsce (M. Bogdański), zmiany wizerunku polskiej wsi w kontekście polityki spójności (L. Kłos), celów społecznych zrównoważonego rozwoju w Polsce na tle UE (B. Kryk) i wsparcia Europejskiego Funduszu Społecznego dla uczelni (D. Kwiatkowska-Ciotucha). Zagadnienia międzynarodowe omawiane są dodatkowo w art (...)

Dyskusje nad kształtem polityki spójności rozpoczynają się w Unii Europejskiej zazwyczaj na kilka lat przed upływem realizowanych w danym czasie wieloletnich ram finansowych. Tak samo stało się i tym razem. Pierwsze propozycje dotyczące zarówno kształtu nowej perspektywy finansowej 2021-2027, jak i polityki spójności pojawiły się już w 2018 r. W maju tegoż roku Komisja Europejska przedstawiła projekt wieloletnich ram finansowych Unii Europejskiej na lata 2021-2027. Uwagę i konsternację komentatorów, badaczy i polityków wzbudziła propozycja zmniejszenia o 7% środków na politykę spójności w stosunku do perspektywy 2014-2020. Wiąże się to m.in. z groźbą zmniejszenia o ok. 23% środków dla Polski. Jeśli propozycja Komisji zostałaby zaakceptowana bez poprawek, ograniczenie środków na politykę spójności, oprócz Polski, dotknęłoby również 14 innych krajów, w tym m.in. Czechy, Węgry, Litwę, Estonię czy Maltę.

Strefa Schengen – wymiary: teoretyczny, polityczny, instytucjonalno-prawny Funkcjonowanie granic zewnętrznych UE The Schengen Area – theoretical, political, institutional and legal dimensions The functioning of the EU’s external borders Numer poświęcony zagadnieniom dotyczącym przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii Europejskiej, w szczególności teoretycznym, prawnym, politycznym, ekonomicznych i kulturowym aspektom funkcjonowania strefy Schengen. W zeszycie poruszane są również problemy związane z migracjami.

Interdyscyplinarne czasopismo humanistyczne, istniejące od 1957 roku. Do 2014 roku ukazywało się jako dwumiesięcznik, od 2015 roku jest kwartalnikiem. Publikowane są w nim artykuły problemowe (krajowe i zagraniczne) z zakresu różnych dyscyplin: literaturoznawstwa, historii, kulturoznawstwa, socjologii, filozofii, psychologii oraz językoznawstwa. Zamieszczane są również przekłady oraz materiały i przyczynki, dyskusje i polemiki, recenzje i przeglądy. Adresowane przede wszystkim do środowiska naukowego, nie pomija jednak czytelnika mniej profesjonalnego, zwłaszcza nauczycieli, studentów oraz inteligencji zainteresowanej problematyką humanistyczną.

Geografia polityczna, pomimo propagowania u swojego zarania dogmatycznych i abstrakcyjnych teorii, dźwigania brzemienia grzechów będącej jej praktycznym zastosowaniem geopolityki oraz wtłaczania w ideologiczny gorset przez pozbawione demokratycznego mandatu rządy, to dziś pełnoprawna, uznana i nieustannie poszukująca kolejnych wyzwań naukowych członkini rodziny geograficznej. Na to wabiące, choć nieokreślone, grząskie i nie dość bezpieczne pole badawcze wkroczył kilkadziesiąt lat temu z niepohamowaną skłonnością do jego dalszej penetracji – przy zachowaniu pokory wobec dokonań poprzedników i szacunku dla nie zawsze chwalebnej tradycji – Profesor Marek Sobczyński. Liczne strumyki refleksji poznawczej i badawczej przenoszone przez pokolenia geografów politycznych ujął on w indywidualny nurt naukowej eksploracji. Materialnym wyrazem docenienia ogromnego i niezwykle cennego wkładu Profesora w rozwój tej dyscypliny naukowej jest niniejsza jubileuszowa książka. Jej struktura odzwierciedla spektrum zainteresowań badawczych autorów zamieszczonych w niej tekstów. Różnorodność podjętych tematów jest zarazem ilustracją wszechstronności naukowej Jubilata. Andrzej Rykała

Pierwsza wojna światowa nie zakończyła się w listopadzie 1918 roku. Polska nie odzyskała niepodległości z dnia na dzień, a 11 listopada niewiele różnił się od poprzednich dni. Nikt nie zdawał sobie sprawy, że ta data stanie się symbolem odrodzenia Polski. Nikt wówczas nie wiedział, gdzie dokładnie jest Polska ani kogo można nazwać Polakami. Listopad 1918 roku umożliwił powstanie II Rzeczpospolitej, ale był też preludium nowej wojny. Wojny na wielu frontach. Wojny wyniszczającej. Wojny bohaterskiej. Wojny zwycięskiej. Ale też wojny domowej. Autor udowadnia, że boje, które toczyła Polska w latach 1918-1921, nie były odosobnionymi incydentami w walce o granice. Wykazuje, że wszystkie były elementami jednej wielkiej wojny domowej, która stworzyła Polskę i Polaków. Jochen Böhler – niemiecki historyk specjalizujący się w historii Polski, patrzy na odrodzenie Polski z szerszej perspektywy i opisuje pierwsze lata II Rzeczpospolitej w sposób, w jaki nikt przed nim tego nie zrobił.