Czy prostota i złożoność wzajemnie się wykluczają?

Dlaczego całość jest czymś więcej niż tylko sumą swoich części?

Dlaczego nie wszystko można wyjaśnić prawami mechaniki klasycznej?

Mechanicyzm jest ciekawym przykładem systemu filozoficznego, który zarówno swe powstanie jak i swój spektakularny upadek zawdzięcza teoriom fizycznym. Powstał dzięki mechanice klasycznej, będącej źródłem jego siły oraz filozoficznej atrakcyjności; upadł dzięki mechanice kwantowej i teorii względności. Ale upadek filozofii mechanistycznej nie zakończył sporu o słuszność redukcjonistycznego sposobu myślenia.

Książka jest efektem twórczej współpracy dwóch wybitnych uczonych: Michała Hellera i Józefa Życińskiego. Autorzy snują rozważania o ruchu jako sposobie wszelkiego istnienia, granicach racjonalności oraz poszukiwaniach ideału nauki, których nigdy nie należy porzucać.

Niniejsze wydanie jest wzbogacone o trzy rozdziały autorstwa Tadeusza Pabjana, charakteryzujące dokonania stosunkowo nowej gałęzi nauki, jaką jest teoria złożoności.

Michał Heller – uczony, kosmolog, filozof i teolog. W 2008 roku otrzymał Nagrodę Templetona. Autor kilkudziesięciu książek, m.in. Granice nauki (CCPress 2014), Filozofia kosmologii (CCPress 2013), Bóg i nauka. Moje dwie drogi do jednego celu (CCPress 2013), Filozofia przypadku (CCPress 2012).

Józef Życiński (1948-2011) filozof, teolog, biskup rzymskokatolicki, metropolita lubelski. Autor ponad 50 książek i setek artykułów. Nakładem Wydawnictwa Copernicus Center Press ukazały się Świat matematyki i jej materialnych cieni (2011), Struktura rewolucji metanaukowej. Studium rozwoju współczesnej nauki (2013) oraz Transcendencja i naturalizm (2014).

Czy możliwe jest uprawianie filozofii bez oglądania się na naukę?

Teoretycznie, tak. Będzie to jednak filozofia utykająca, zubożona, programowo obojętna na badanie filozoficznych aspektów nowych odkryć pasjonujących umysły współczesnych. Teoretycznie jest możliwe także uprawianie nauki połączone z zupełną obojętnością na wszelką filozofię, nawet filozofię nauki. Wiara w intuicję czy praktykowanie metody prób i błędów może być wtedy praktyczną namiastką filozofii. Właściwie pojęta filozofia nie ma jednak na celu zabijania intuicji przyrodnika, lecz twórcze inspirowanie nowych zagadnień.

Zbiór artykułów i esejów składających się na tę książkę powstał nie tyle z metodologicznych analiz, co raczej z codziennej praktyki autorów zmuszonych przez charakter swych zajęć do przebywania w kręgu zagadnień i filozofii, i nauk przyrodniczych, zwłaszcza tzw. kosmoogii relatywistycznej. Książka ta jest wynikiem kilkuletniej pracy i współpracy autorów. Wprawdzie każdy z nas ponosi wyłączną odpowiedzialność za to, co napisał, sądzimy jednak, że jesteśmy zasadniczo zgodni zarówno w stawianiu problemów, jak i w sposobie ich rozwiązywania. (fragment Wstępu).

Michał Heller – uczony, kosmolog, filozof i teolog. W 2008 roku otrzymał Nagrodę Templetona. Autor kilkudziesięciu książek, m.in. Granice nauki (CCPress 2014), Filozofia kosmologii (CCPress 2013), Bóg i nauka. Moje dwie drogi do jednego celu (CCPress 2013), Wszechświat – Maszyna czy Myśl? (wspólnie z Józefem Życińskim, CCPress 2014).

Józef Życiński (1948-2011) filozof, teolog, biskup rzymskokatolicki, metropolita lubelski. Autor ponad 50 książek i setek artykułów. Nakładem Wydawnictwa Copernicus Center Press ukazały się: Świat matematyki i jej materialnych cieni (2011), Struktura rewolucji metanaukowej. Studium rozwoju współczesnej nauki (2013) oraz Transcendencja i naturalizm (2014).

Przez Wszechświat podróżuje się nawet, gdy się o tym nie wie. Bo można nie wiedzieć: gdy głowę do tego stopnia zajmie się innymi „sprawami”, że nie ma już miejsca na myślenie. Wówczas Wszechświat niesie człowieka tak, jak nurt rzeki unosi przypadkowo wrzucony do niej kawałek patyka. Z perspektywy patyka, kręconego przybrzeżnym wirem, nie widać ujścia rzeki, z którym łaczy się ona z oceanem. Żeby nie dać się zredukować do roli patyka, trzeba od czasu do czasu zrobić w swojej głowie miejsce na myślenie. To właśnie nazywam rekolekcjami. Mogą to być rekolekcje w sensie tradycyjnym, z modlitwą i religijnymi rozważaniami, ale mogą to także być rekolekcje w szerszym znaczeniu – wyłącznie kilkunastu chwil z codziennych spraw i zwrócenie myśli poza to, czego myśl zwykle bezpośrednio dotyka. W obydwu tych formach rekolekcji książka ta chciałaby pomóc. (Autor)

Michał Heller - uczony, kosmolog, filozof i teolog. Laureat Nagrody Templetona i założyciel Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie. Autor m.in. książek Filozofia przypadku (CCPress 2012), Bóg i nauka. Moje dwie drogi do jednego celu (CCPress 2013), Granice nauki (CCPress 2014), Przestrzenie Wszechświata. Od geometrii do kosmologii (CCPress 2017).

Cytat z Norwida „odpowiednie dać rzeczy słowo” był wielokrotnie nadużywany do różnych celów. W odniesieniu do tej książki jest na swoim miejscu: „Rzeczą” jest piękno Wszechświata i wszystkich jego części. Tej „rzeczy” autor dał odpowiednie – naprawdę piękne – słowo. MICHAŁ HELLER

Wszechświat krok po kroku to pierwsza na polskim rynku książka, która tak szczegółowo, a jednocześnie tak przystępnie opisuję historię Wszechświata: od skali kosmicznej, przez planetarną, po świat istot żywych. Każdy kilkudziesięciu krótkich, bogato ilustrowanych rozdziałów prowadzi czytelnika jeden krok dalej, budując na rozdziałach wcześniejszych. W ten sposób opisana zostaje "architektura" ewoluującego świata: złożona, piękna, niemal artystyczna, a przy tym głęboko logiczna i zrozumiała - każdy kolejny proces i obiekt powstaje na bazie tego, co go poprzedza.

Książka wprowadza czytelników w poziom wiedzy o świecie, który zwykle nie jest osiągany w tekstach popularnonaukowych. Opisane są tu więc - i starannie zilustrowane - między innymi mechanizm generowania pola magnetycznego Słońca, "anatomia" ziarenka pyłu galaktycznego, kolejne etapy powstawania krateru uderzeniowego, a także 28 głównych grup pierwotniaków.

Autor przekonuje, że są to w istocie rzeczy łatwe do zrozumienia i warte poznania, choć często zakryte przed nami przez żargon naukowy. Mają jednak sens - i ujawniają swoje wewnętrzne piękno - jeśli się je ujrzy jako epizody jednej Wielkiej Opowieści.

Łukasz Lamża - doktor filozofii, specjalizujący się w filozofii przyrody. Zajmuje się kosmologią i astrofizyką, filozoficznymi aspektami tych dyscyplin oraz ich powiązaniami z pozostałymi gałęziami nauki. Autor wielu artykułów naukowych i popularnonaukowych oraz książek Przekrój przez Wszechświat (CCPress 2014) i Granice kosmosu - granice kosmologii (CCPress 2015).

Ostra i przejmująca historia samotnych kobiet w świecie wielbiącym mężczyzn.

Gwałtowny, brutalny, ostry, ale i głęboko poruszający monolog pięćdziesięciokilkuletniej Anki, którą pewnego dnia opuszcza młodsza o ponad dwadzieścia lat Magda - najbliższa przyjaciółka, powierniczka, naśladowczyni, wróg, a w końcu też kochanka - jej wszystko. Poprzez potok wspomnień i wzajemnych oskarżeń przebija ogromna tęsknota i miłość do niegdyś pięcioletniej Magdy, która przyprowadzona przez rodziców na przyjęcie sylwestrowe do Anki, zaczyna powoli wypełniać jej całe życie.

Ta powieść-dramat pokazuje cierpienie dwóch kobiet, które poprzez nałogi, przygodny seks i niekończące się paplanie próbują ukoić ból i odnaleźć poczucie własnej wartości w świecie wielbiącym mężczyzn. Tylko po to, aby w końcu ten świat zaakceptować.

Opowieść o sile kobiecej przyjaźni, horrorze samotności i ciągłym nienasyceniu. Ale przede wszystkim o tym, że największym przekleństwem w życiu jest - chcieć wszystko.

ATKA BROŻEK (ur. 1984) debiutująca pisarka. Z wykształcenia lingwistka i kulturoznawczyni. Studiowała w Polsce, Francji i Japonii. Zadebiutowała opowiadaniem ,,Pewność”. Mieszka w Krakowie. ,,Wszystko” jest jej pierwszą powieścią.

Dzięki neuronauce poznawczej – dynamicznie rozwijającej się od dwóch dekad gałęzi nauki – możliwa staje się realizacja odwiecznego marzenia filozofów: wyjaśnienie tajemnic funkcjonowania ludzkiego umysłu. Ta złożona dyscyplina nie może się obyć bez szerokiego wachlarza metod badawczych – m.in.: obrazowania pracy mózgu czy studiów nad deficytami i dysfunkcjami poznawczymi wywołanymi uszkodzeniami mózgu.

Skomplikowany przedmiot badań i zróżnicowane metody pozyskiwania danych wymagają postawienia pytań o spójność całej dyscypliny i wyjaśniającą moc teorii neurokognitywnych. Mateusz Hohol w swojej książce stawia te pytania i formułuje na nie trafne odpowiedzi.

Mateusz Hohol chcąc „wyjaśnić umysł”, podjął się niezwykłego zadania wymagającego syntezy wiedzy neurobiologicznej z neuronauką poznawczą i filozofią. Stworzył dzieło będące fascynującą podróżą szlakiem różnych teorii i zmagań intelektualnych, które mają prowadzić w głąb umysłu. Piękno nauki polega między innymi na uciekaniu od hegemonii jakiegoś podejścia czy jakiejś teorii. W takim rozumieniu książka Mateusza Hohola jest po prostu piękna. Prof. dr hab. n. med. Dominika Dudek

Książka Mateusza Hohola jest dowodem na to, że można o trudnych sprawach pisać prosto i zajmująco. Neuronauka poznawcza to jedna z najprężniej rozwijających się dziedzin badawczych. Wymaga opanowania specjalistycznego aparatu pojęciowego i znajomości kilku dyscyplin szczegółowych. Autor tej książki nie tylko zrozumiał neuronaukę, ale ponadto krytycznie ją analizuje z perspektywy metateoretecznej. Polecam tę pozycję tym wszystkim, którzy interesują się istotą umysłu, jego związkami z mózgiem i zachowaniem, oraz jego ewolucją. Prof. dr hab. Edward Nęcka

Z wielu opracowań zdających sprawę z rewolucji naukowej, jaka dokonała się dzięki naukom poznawczym, książka Mateusza Hohola jest unikalna: nie tylko opisuje kluczowe odkrycia neuronauki poznawczej, ale przede wszystkim odpowiada na pytanie, w jaki sposób naukowcy próbują wyjaśnić funkcjonowanie umysłu. Dr hab. Bartosz Brożek, prof. UJ

Książka Mateusza Hohola jest dziełem unikalnym nie tylko na skalę polską, gdyż nie jest mi znana praca, która w równie wnikliwy i wszechstronny sposób badałaby filozoficzne i metodologiczne problemy nauk neurokognitywnych. Książka jest adresowana w pierwszej kolejności do specjalistów, niemniej z uwagi na jej walory stylistyczne i niezwykłą klarowność wykładu będzie fascynującą lekturą także dla szerszego audytorium zainteresowanego „odwiecznym pytaniem” o naturę umysłu.

Dr hab. Wojciech Załuski, prof. UJ

Geologiczne katastrofy dokonują się w huku i fajerwerkach. Pozostają po nich ruiny i zgliszcza. Gdy trzęsą się podstawy nauki, rodzi się nowe i nierzadko przemienia postać świata. Bernhard Riemann wygłosił swój wykład habilitacyjny do kilkunastu członków Rady Wydziału. Wysłuchali, zatwierdzili i rozeszli się do swoich obowiązków. A jednak dzięki temu wydarzeniu dziś żyjemy w innym świecie…

Życie wyobrażone jest książką dla każdego, kto chce się dowiedzieć, jak realia naszego wszechświata mogą okazać się znacznie dziwniejsze niż fikcja. Autorzy piszą: Patrzymy na typowe egzoplanety i próbujemy dowiedzieć się, w jaki sposób podstawowe zasady rządzące rozwojem życia działałyby w środowisku każdego z nich. Pytamy, jak, gdzie i jakie rodzaje życia mogą się rozwinąć na tych światach, a następnie spekulujemy, w jaki sposób mogłaby tam powstać zaawansowana cywilizacja technologiczna. Wbrew pozorom dzieło Treffila i Summersa jest mniej spekulatywne niźli sami autorzy deklarują, a liczne tezy, koncepcje, hipotezy jakimi raczą nas w książce autorzy poparte są silnymi naukowymi podstawami. To książka wyjątkowa także dlatego, że w sposób niezwykle ciekawy wyjaśnia paradoks Fermiego, ale także…hipotezę Star Trek. Jedna z tych pozycji która „uczy bawiąc, i bawi ucząc” traktując jednak kosmiczną materię z należnym jej szacunkiem.

Trefil i Summers, odpowiednio fizyk i planetolog, z George Mason University, spędzają kilka pierwszych rozdziałów, zapewniając przegląd nauk o życiu poza Ziemią, od astronomii po biologię. Ale zabawa zaczyna się naprawdę, kiedy badają szereg hipotetycznych światów i ich zdolność do podtrzymywania życia. - The Space Review

Czy trudności interpretacyjne nierelatywistycznej mechaniki kwantowej są zagadnieniami, które już dawno przestały być aktualne, czy zawierają jednak pewien twórczy potencjał? Czy istnieje związek między nimi a stanowiskami filozoficznymi, przyjmowanymi przez naukowców? A może konfrontacja trudności z tradycyjnymi pytaniami filozoficznymi da szansę na wypracowanie zupełnie nowych teoretycznych narzędzi badawczych, tak potrzebnych współczesnej fizyce?

Książka stanowi prezentację genezy zupełnie nowego spojrzenia na teorie fizyczne, zaproponowanego przez brytyjskiego fizyka, Chrisa J. Ishama. Czytelnik zostaje zaznajomiony zarówno z najbardziej znanymi problemami interpretacyjnymi mechaniki kwantowej, jak również z nieco mniej popularnymi, które jednak okazują się mieć doniosłe konsekwencje. Całość prezentacji wskazuje na niezwykłe sprzężenie, które zachodzi między poszukiwaniem coraz ogólniejszych teorii fizycznych, ich formalizmem matematycznym a pewnymi wątkami filozoficznymi. Efektem zaś jest propozycja radykalnie odmiennego rozumienia teorii fizycznych, a w konsekwencji także związanych z nimi stwierdzeniami filozoficznymi, które dotąd uchodziły za oczywiste.

Wprowadzenie tak abstrakcyjnego aparatu matematycznego, niejednokrotnie określanego przez Ishama jako formalizm neorealistyczny oraz zupełna zmiana rozumienia istoty teorii fizycznej i samego pojecia realizmu, została zainicjowana przez – jak by sie wydawało – bardzo drobny krok. Wydaje sie, że jest nim sprecyzowanie, w jaki sposób można formalnie wyrazić wymagania realistyczne wobec teorii fizycznej. Isham czyni to, żądajac istnienia bardzo okreslonych struktur matematycznych. /Fragment książki/

Łukasz Mścisławski – dominikanin, doktor filozofii, specjalizujący się w filozofii przyrody. Zajmuje się zagadnieniami, które powstają na styku filozofii, matematyki i fizyki.

Zaburzony umysł to autorytatywna wypowiedź wybitnego uczonego, laureata Nagrody Nobla profesora Erika R. Kandela na temat tego, co wiemy o mózgu i powiązanych z nim zaburzeniach.

W swej nowej, inspirującej książce Zaburzony umysł Kandel czerpie z bogactwa swych przełomowych badań oraz z prac innych czołowych neurobiologów, zabierając nas na niezwykłą wyprawę w głąb mózgu i podejmuje jedno z najtrudniejszych pytań, przed jakimi dziś stajemy: w jaki sposób nasz umysł, indywidualne poczucie siebie wyłania się z fizycznej materii mózgu?

Prowadząc badania naukowe nad zakłóceniami typowej pracy mózgu oraz testując potencjalne terapie, pogłębimy swoją wiedzę o myśleniu, odczuwaniu, pamięci i kreatywności. Dopiero wtedy będziemy mogli zmierzyć się z wielkim pytaniem, w jaki sposób miliardy neuronów generują świadome ja – twierdzi Kandel

Zaburzony umysł to autorytatywna wypowiedź wybitnego uczonego, laureata Nagrody Nobla profesora Erika R. Kandela na temat tego, co wiemy o mózgu i powiązanych z nim zaburzeniach.

W swej nowej, inspirującej książce Zaburzony umysł Kandel czerpie z bogactwa swych przełomowych badań oraz z prac innych czołowych neurobiologów, zabierając nas na niezwykłą wyprawę w głąb mózgu i podejmuje jedno z najtrudniejszych pytań, przed jakimi dziś stajemy: w jaki sposób nasz umysł, indywidualne poczucie siebie wyłania się z fizycznej materii mózgu?

Prowadząc badania naukowe nad zakłóceniami typowej pracy mózgu oraz testując potencjalne terapie, pogłębimy swoją wiedzę o myśleniu, odczuwaniu, pamięci i kreatywności. Dopiero wtedy będziemy mogli zmierzyć się z wielkim pytaniem, w jaki sposób miliardy neuronów generują świadome ja – twierdzi Kandel

Czy fizyków zwiodło piękno ich własnych teorii?

Czy to zgłębiając czarne dziury i początek Wszechświata, czy poszukując nowej fizyki w CERNie, współcześni uczeni są głęboko przekonani, że fundamentalne prawa przyrody muszą być proste, naturalne i eleganckie. Jednak zdaniem fizyczki Sabine Hossenfelder dogmatyczne stosowanie tych zasadniczo estetycznych, a przez to subiektywnych kryteriów obecnie hamuje rozwój fizyki. Supersymetria, wielka unifikacja, wieloświat, superstruny – hipotezy formułowane głównie w oparciu o wrażenie matematycznej schludności – albo nie znalazły potwierdzenia w danych eksperymentalnych, albo, co gorsza, są z gruntu nietestowalne. Jaka jest rola poczucia piękna w fizyce? Czy jakaś teoria może być „zbyt piękna, żeby nie być prawdziwa”? Czy naukowa obiektywność, ścisłość i ostrożność zostały bezpowrotnie „zagubione w matematyce”? Zastanawiając się nad przyczynami obecnej stagnacji w fizyce teoretycznej i dyskutując z jej luminarzami, autorka tropi i obnaża to, co we współczesnej nauce nie arbitralne, lecz modne; nieścisłe, choć zmatematyzowane; spekulatywne, a mimo to powszechnie przyjmowane.

Zdaniem Sabine Hossenfelder - fizyczki i wziętej blogerki - Einstein i inni podobnie nastawieni fizycy "zagubili się w matematyce", by zaczerpnąć z tytułu tej dowcipnej, prowokującej książki. - WALL STREET JOURNAL

W swojej nowej książce „Zagubione w matematyce” Sabine Hossenfelder zręcznie stawia czoła kryzysowi [w fizyce]. To szalenie głęboka, prowokująca do myślenia lektura, która powinna wywołać zwątpienie w każdym rozsądnym, zdolnym do autorefleksji przedstawicielu tej dziedziny. - FORBES

Głoszenie kazań to wielka sztuka i – jak to zawsze ma miejsce w uprawianiu sztuki – należy nieustannie mierzyć coraz wyżej.

Zakład o życie wieczne i inne kazania krótkie to już drugi, wyjątkowy zbiór kazań przygotowanych i wygłoszonych przez Michała Hellera w kościele św. Maksymiliana w Tarnowie – rodzinnym mieście księdza profesora. Podobnie jak w pierwszym, bestsellerowym tomie 10.30 u Maksymiliana, w krótkich tekstach opartych na Ewangelii wybitny filozof prowadzi czytelnika przez prawdy najważniejsze – Wiara, Czas, Ojczyzna, Sztuka życia – nie tylko pełniąc rolę przewodnika, lecz także dając mu pole do własnych rozważań i medytacji.

Są dwie możliwości: albo Bóg jest, albo Go nie ma. Jeżeli przyjmę, że Bóg jest, a Boga nie ma, ryzykuję swoim skończonym, krótkim życiem. Właściwie czym ryzykuję? Chyba tylko tym, że gdybym uważał, że Boga nie ma, mógłbym nie wkładać tyle wysiłku w to, by żyć uczciwie… Jeżeli jednak przyjmę, że Boga nie ma, a Bóg jest, ryzykuję nieskończoną wiecznością. Zysk i strata są niewspółmierne. Mają się do siebie, jak skończona liczba do nieskończoności. Wybór powinien więc być oczywisty. Ale dla wielu ludzi nie jest. /fragment tytułowego kazania/

Michał Heller – uczony, kosmolog, filozof i teolog. Laureat Nagrody Templetona i założyciel Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie. Autor m.in. książek Bóg i nauka. Moje dwie drogi do jednego celu (CCPress 2013); 10.30 u Maksymiliana (CCPress 2014); Moralność myślenia (CCPress 2015) Bóg i geometria. Gdy przestrzeń była Bogiem (CCPress 2015).

Zachwycający, niezwykle różnorodny zbiór esejów. Świetna zabawa i doskonały prezent dla każdego cierpiącego na paniczny lęk przed matematyką, niezależnie od wieku – „Kirkus Reviews”

Czy naprawdę jesteśmy na wskroś przesiąknięci matematyką? Daniel Tammet, zakochany w matematyce autystyczny sawant, prowadzi czytelnika po meandrach liczb z zaskakującym wdziękiem, lekkością i ciepłym humorem. Udowadnia, że kombinatoryka, ułamki i równania nie są tylko odstręczającymi abstrakcjami, lecz stanowią tkankę rzeczywistości, przesiąkają każdy jej aspekt, a w dodatku są zwyczajnie... piękne. Być może trudniej by mu było tego dowieść, gdyby nie znalazł sobie popleczników w filozofach, geniuszach literatury i światłych umysłach z najróżniejszych epok i zakątków świata.

Niezależnie od tego, czy ostatecznie uda mu się nas przekonać, sama podróż z Tammetem jest niesłychanie inspirująca.

Kiedy Daniel Tammet mówi o liczbach, robi to z widoczną fascynacją i nabożnym podziwem – oczaruje każdego czytelnika, niezależnie od stopnia, w jakim uważa się on za zainteresowanego matematyką. Tammet wplata w wywód wiele wątków osobistych, co czyni jego książkę wspaniałą lekturą dla szerokiej publiczności. Warto polecić ją każdemu, ale absolutnie zatoną w niej miłośnicy nauk ścisłych z zacięciem matematycznym. – „Library Journal”

Zawsze pouczający, zawsze zabawny Daniel Tammet nigdy nie przestaje darzyć szacunkiem tajemnic królestwa liczb. - J.M. Coetzee

Daniel Tammet jest synestetą i autystycznym sawantem, autorem cenionego przez krytyków światowego bestsellera Urodziłem się pewnego błękitnego dnia. Pamiętnik nadzwyczajnego umysłu z zespołem Aspergera (Wołowiec 2010). Jego umiejętność objaśniania istoty swoich zdolności językowych i matematycznych jest absolutnie wyjątkowa wśród podobnych mu osób. To, jak specyficznie odbiera świat, pozwala nam ujrzeć w nowej perspektywie odwieczne pytania o sens życia i istotę człowieczeństwa.

Wyobraźmy sobie, że pewna kawiarnia pozbyła się całej konkurencji przez to, że oferuje darmową kawę, więc nie mamy innego wyboru niż umawiać się właśnie tam. Podczas gdy rozkoszujemy się miłymi rozmowami z przyjaciółmi, zamontowane w stołach podsłuchy i kamery dokładnie monitorują nasze konwersacje i rejestrują, z kim siedzimy. W pomieszczeniu jest także pełno sprzedawców, którzy płacą za naszą kawę, ale nieustannie nam przerywają, proponując zakup swoich produktów i usług. W istocie klientami kawiarni są ci sprzedawcy, a nie Ty i Twoi przyjaciele. Na takiej zasadzie funkcjonują media społecznościowe.

Czy powinniśmy beztrosko oddać programom komputerowym prawo podejmowania za nas osobistych decyzji? Zdecydowanie nie. Inteligencja nie oznacza pokładania ślepej ufności w technologii, ale nie oznacza także przejawiania względem niej chorobliwej nieufności. Chodzi o to, by zdawać sobie sprawę z rzeczywistych możliwości AI i wiedzieć, co jest tylko chwytem marketingowym i artykułem techno-religijnej wiary. Chodzi także o zdolność zachowania kontroli nad urządzeniami.

A przede wszystkim o to, żeby nie przestać myśleć w świecie, który próbuje myśleć za nas.

Być może w miejscu, w którym teraz stoisz, niegdyś wrzało morze lawy, topniał ogromny lodowiec albo piętrzył się łańcuch górski. Być może tam, gdzie stawiasz kroki, po dnie morskim hasały trylobity, a po obrośniętych miłorzębem stokach stąpały dinozaury.

Jak wyjaśnić powstawanie kontynentów, gór i dolin, trzęsień ziemi i wybuchów wulkanów? W jaki sposób zrodziło się otaczające nas nieprzebrane bogactwo życia biologicznego?

Historia Ziemi ma większy rozmach niż hollywoodzkie hity kinowe, a występujące w niej zwroty akcji trzymają w napięciu bardziej niż niejeden thriller. Andrew H. Knoll, wybitny geolog, przedstawia nam wszechstronnie udokumentowaną, a zarazem przystępną biografię Ziemi – epicką opowieść o 4,6 miliarda lat dziejów.

Lubimy chodzić do kina, by płakać i zamierać z przerażenia. Z przyjemnością słuchamy smutnych piosenek. Zjadamy piekielnie ostre potrawy, zażywamy kąpieli w niemal wrzącej wodzie, wspinamy się na szczyty i biegamy maratony. Niektórzy z nas poszukują nawet cierpienia w praktykach seksualnych.

Paul Bloom wyjaśnia, dlaczego czerpiemy radość z takich doświadczeń i dlaczego właściwy rodzaj bólu może potęgować doznanie przyjemności. Ból może odwrócić uwagę od przeżywanych lęków, a nawet pomóc w samodoskonaleniu. Umyślne cierpienie może być sposobem okazania siły albo, przeciwnie, wołaniem o pomoc. Nieprzyjemne uczucia – strach i smutek – mogą być częścią zabaw i fantazjowania. Z kolei wysiłek, walka i zwycięstwo prowadzą do poczucia biegłości i doskonałości.

Nieustannie poszukujemy sensu w życiu, a to wiąże się z cierpieniem. Pragniemy prawdziwej miłości, sukcesów w karierze i dających satysfakcję aktywności, a te wymagają wysiłku, niepokoju i porażek. Znakomicie napisana, dowcipna i głęboko ludzka książka Paula Blooma dowodzi, że bez dobrowolnie wybranego cierpienia życie byłoby puste lub jeszcze gorzej – nudne.

Na ile różnych sposobów opowiadasz innym o sobie? Dlaczego porównujesz się z innymi? Czy możesz się zmienić w każdym momencie swojego życia?

Czerpiąc ze swoich doświadczeń neuronaukowca, psychologa i psychiatry, Gregory Berns opisuje skomplikowany i niekończący się proces tworzenia się tożsamości. Składa się na nią wiele elementów, z którymi stykasz się na co dzień, wrażeń i doświadczeń, które przeżywasz. Opowiadasz sobie i innym o tym, kim myślisz, że jesteś, słuchasz innych ludzi, poznajesz historie bohaterów książek, filmów i seriali, nucisz pod nosem ulubione piosenki. Wszystkie te narracje stają się częścią Ciebie i kształtują Twoją tożsamość. To, kim jesteśmy, nigdy nie jest do końca ustalone. Zawsze możesz to zmienić, musisz tylko świadomie nad tym pracować. Nie możesz wymazać starych narracji, ale możesz zacząć konstruować nowe, aż wreszcie stworzysz taką, która spodoba Ci się najbardziej.

Żyj swoim życiem. Opowiedz własną historię.