Książka jest głosem w dyskusji na temat trudności, jakie niosła za sobą transformacja systemowa, jakie były jej determinanty i konsekwencje. Stanowi ona efekt dyskusji trwających podczas konferencji „Procesy transformacji i demokratyzacji we współczesnym świecie”, która odbyła się na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politologicznych UŁ. W publikacji poruszono takie tematy, jak zmiany systemowe na Węgrzech i w Mołdawii po roku 1989, narodziny i rozwój demokracji w Estonii, Hiszpanii, na Ukrainie i w Polsce, a także problemy systemowe występujące w Korei Północnej. Szczególnie dużo miejsca poświęcono rozważaniom na temat Polski. Omawiane są kwestie dotyczące systemu partyjnego, demokracji bezpośredniej, systemów medialnych czy nawet wybranych aspektów polityki zagranicznej.

Przywódcy tacy jak Putin, Trump, Orbán czy Kaczyński całkowicie zmieniają naszą rzeczywistość. W państwach, które nominalnie (jak Rosja) lub faktycznie (jak USA) reprezentują standardy demokratyczne, ludzie ci dochodzą do władzy, mimo że sami nie przestrzegają tych norm, a preferują model rządów autorytarnych – jako remedium na wyzwania drugiej i trzeciej dekady XXI wieku. W jaki sposób zdobywają sympatię wyborców? Jak zawłaszczają scenę polityczną? Na czym polega wprowadzany przez nie nowy autorytaryzm? Gideon Rachman, który podczas wieloletniej kariery dziennikarskiej miał okazję śledzić poczynania światowych liderów, a także spotykać ich osobiście, przenikliwie diagnozuje obecną sytuację związaną z radykalizacją politycznych nastrojów i zyskiwaniem przewagi przez autokratów. W swojej książce nie tylko ujawnia nieznane fakty dotyczące polityków, ale i przygląda się globalnemu zjawisku, jakim jest kult charyzmatycznego lidera, przedstawiając jego konsekwencje. Ta niezwykle aktualna dla polskiego czytelnika książka rzuca nowe światło na podstawowe tendencje społeczno-polityczne, a trafność wniosków jej autora jest naprawdę zaskakująca. Sprawdź, dokąd może nas zaprowadzić nowy autorytaryzm.

Lektura obowiązkowa dla każdego młodego obywatela! Nie ma zbyt skomplikowanych tematów dla młodego czytelnika. Prosty język, humor i wyjątkowe ilustracje sprawiają, że z pozoru trudne polityczne sprawy stają się zrozumiałe dla wszystkich (od 9 do 113 lat). Po co jest władza i jak ją zdobyć? Czy demokracja to najlepszy sposób na rządzenie? Do czego potrzebne jest państwo? Skąd państwo bierze pieniądze, czemu zawsze ode mnie i dlaczego aż tyle? Dlaczego politycy przepadają za kiełbasą wyborczą i czy można się nią przejeść? Przed czym chroni Konstytucja i dlaczego jest taka ważna? Jak zorganizować demonstrację albo zrobić małą rewolucję?

Głównym celem powstania niniejszej monografii jest analiza, w ujęciu problemowo-chronologicznym, polityki Szwajcarii wobec Unii Europejskiej wraz z jej najważniejszymi wyznacznikami i tendencjami ewolucyjnymi. Analizę przeprowadzono przy szczególnym uwzględnieniu czynników wewnętrznych, głównie politycznych i społecznych, które zaważyły na obecnym poziomie relacji pomiędzy Szwajcarią a UE. Szczególny nacisk położony został zatem na specyfikę ustroju politycznego, w tym federalizm, demokrację bezpośrednią oraz charakterystyczną dla Szwajcarii doktrynę polityki zagranicznej, opartą na neutralności wieczystej. Ponadto istotnym elementem jest analiza koncepcji głównych ośrodków opiniotwórczych zarówno rządowych, jak i pozarządowych. Całości dopełnia próba oceny dotychczasowej polityki wobec UE oraz prognozowania jej dalszego rozwoju. Za cezurę czasową przyjmuje się okres od początku lat 90. XX w., tj. od momentu rozpoczęcia intensywnych relacji Szwajcarii z EWG – UE. […]

Cztery główne tematy numeru to: - "nowa zielona teoria polityczna", ekopolityka; - kwestie bezpieczeństwa w Europie, wojna botów; - e-demokracja: e-partycypacja, e-głosowanie; - gender equality. W artykule z zakresu pierwszego tematu autorzy podejmują próbę identyfikacji ekopolitycznej genezy pandemii COVID-19 wywołanej patogenicznym wirusem SARS-CoV-2 w oparciu o paradygmat nowej zielonej teorii politycznej (ang. New Green Political Theory, NGPT). Główne pytanie badawcze brzmi: czy NGPT jako zrewidowany model jest przydatna do identyfikacji procesów ekopolitycznych, działań lub zaniechań, które przyczyniły się do tego, że choroba COVID-19 stała się nowym wyzwaniem dla polityków i nabrała charakteru globalnej pandemii? Drugiemu tematowi poświęconych jest kilka artykułów. Niezwykle aktualny tekst dotyczy wojny botów i sztucznej inteligencji w połączeniu z wykorzystaniem platform mediów społecznościowych, które mają dostęp do dużej liczby odbiorców. Działania takie zmieniają dynamikę stosunków międzynarodowych, co może stwarzać zagrożenie dla niezależności politycznej państw. Artykuł omawia też algorytmiczne kierowanie kampaniami dezinformacyjnymi i influencerskimi oraz ataki cybernetyczne. Trzecie zagadnienie poruszone zostało np. w artykule dotyczącym ram analitycznych badania partycypacji obywatelskiej w dobie e-demokracji. Powszechny dostęp do nowych technologii wpływa na aktywność obywatelską, a jej wzrost jest traktowany jako jeden z najważniejszych celów demokracji elektronicznej. Uznając e-partycypację za jeden z elementów e-demokracji, autorka dąży do znalezienia odpowiedzi na pytanie: jak analizować e-partycypację z perspektywy demokratycznej. Ostatni temat omawiany jest m.in. w artykułach opisujących znaczenie równości płci jako wartości leżącej u podstaw EKPC oraz wpływ pandemii COVID-19 na podwójną marginalizację kobiet w Kosowie. Nierówność płci i konieczność wzmocnienia pozycji ekonomicznej kobiet były wyzwaniem jeszcze przed pandemią. Zjawisko podwójnej marginalizacji analizowane jest przez pryzmat braku instytucjonalnych działań zapobiegających dalszej marginalizacji kobiet na rynku pracy podczas pandemicznego kryzysu. Publikacja na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC BY 3.0 PL) (pełna treść wzorca dostępna pod adresem: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode). ********* The four main topics of the issue are: - New Green Political Theory, ecopolitics - security issues in Europe, bots of war - e-democracy: e-participation, e-voting - gender equality The publication is licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Poland license (CC BY 3.0 PL) (full license available at: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode).

OD REDAKCJI Integracja europejska, której ten tom w całości poświęcamy, jest wyzwaniem nie tylko praktycznym, ale także poznawczym. Świadczy o tym z jednej strony rozwój europeistyki jako pola badań o charakterze interdyscyplinarnym, lecz zyskującego status odrębnej dziedziny, z drugiej zaś bardzo widoczny wzrost znaczenia problematyki europejskiej w podstawowych dziedzinach nauk społecznych, takich jak socjologia, politologia, czy ekonomia. O integracji pisze się coraz częściej, z różnych perspektyw i różnym nastawieniem poznawczym. Oprócz imponującego rozwoju badań związanych z poszukiwaniem gospodarczych, politycznych, edukacyjnych, w ogólności praktycznych rozwiązań instytucjonalnych, mamy w tym polu do czynienia z równie żywą refleksją teoretyczną na temat współczesnych przemian społecznych i kulturowych. Wybór i układ tekstów oferowanych Czytelnikowi „Przeglądu Socjologicznego” w tym tomie wiązał się z zamiarem, by owo zróżnicowanie znalazło w nim swój obraz, z konieczności niepełny, odsyłający wszakże do tych wymiarów refleksji nad europejską integracją, które z pewnością należą do najistotniejszych.

OD REDAKCJI W latach siedemdziesiątych XX wieku Jan Lutyński zaprezentował koncepcję działań pozornych. Działania te odznaczały się następującymi cechami: 1) oficjalnie uznaje się je za istotne dla realizacji jakiegoś ważnego społecznie celu; 2) celu tego faktycznie nie realizują; 3) o ich nieprzydatności powszechnie wiadomo w danej zbiorowości; 4) jest to wiedza prywatna, oficjalnie nieuzewnętrzniana; 5) ich rzeczywista funkcja polega na samym ich istnieniu; 6) zawierają zawsze jakiś element fikcji, odnoszący się do ich przebiegu czy celu. W niniejszym tomie „Przeglądu Socjologicznego” prezentujemy teksty ilustrujące aktualność różnych elementów tej koncepcji w nowej rzeczywistości społecznej. Poszczególni autorzy, odwołując się do rozważań J. Lutyńskiego, analizują różne rodzaje i formy działań pozornych w naszym życiu religijnym, w funkcjonowaniu służby cywilnej, w procesie stanowienia prawa, w dialogu obywatelskim, a także w szkolnictwie wyższym.

Od Redakcji Niniejszy tom zawiera teksty dotyczące szerokiego spectrum zjawisk i procesów związanych z funkcjonowaniem systemu edukacji w nowym typie społeczeństwa i gospodarki opartej na wiedzy. Większość artykułów dotyczy szkolnictwa wyższego, które zarówno w Strategii Lizbońskiej, jak i w Procesie Bolońskim, zostało uznane za główny motor rozwoju społeczno-ekonomicznego. W nurcie tych rozważań mieszczą się teksty następujących Autorów: M. Wójcickiej, J. Kochanowskiego, K. Karczmarczuka, A. Boczkowskiego. Z kolei K. Musiał i A. Dziedziczak-Foltyn opisują próby wprowadzenia zmian w różnych systemach szkolnictwa wyższego. Tym niemniej jakość szkolnictwa wyższego i jego rola w modernizacji społecznej zależy od wcześniejszych etapów kształcenia, stąd też reformy dotyczą także innych elementów systemu edukacji. Dobitnie pokazuje to artykuł M. Zahorskiej omawiający przebieg i rezultaty reformy oświatowej w Polsce. W tym kontekście interesujący wydaje się tekst E. Wejbert-Wąsiewicz i E. Pęczkowskiej opisujący wydawałoby się uboczny problem (z punktu widzenia modernizacji społecznej), ale faktycznie dość kluczowy, gdyż pokazujący społeczno-kulturowe bariery wprowadzania zmian w systemie edukacji.

Od Redakcji Przedkładany uwadze czytelników zeszyt Przeglądu Socjologicznego jest poświęcony problematyce kobiecej. Wiadomo, że jest to problematyka bogata i różnorodna, związana z wieloma aspektami życia jednostek i społeczności. W tym tomie znalazły się tylko niektóre kwestie, może rzadziej dyskutowane. Zeszyt otwiera artykuł E. Malinowskiej na temat świadomości feministycznej kobiet – uczestniczek „Solidarności” w latach 80. Artykuł dedykujemy pamięci 30-lecia NSZZ. Kolejne teksty pokazują kulturowe uwarunkowania sytuacji kobiet odrzucających macierzyństwo (czyli istotny element stereotypu kobiecości) w artykule E. Garncarek. E. Paprzycka analizuje ambiwalencję procesu socjalizacji kobiet. Nieco prowokacyjnie brzmi teza A. Piekarskiej o walorach kobiet na rynku pracy: ich zatrudnianie jest wysoce racjonalne, bo są wykształcone, kompetentne i... tańsze. A. Dziedziczak-Foltyn podnosi problem równości płci w nauce i edukacji akademickiej. Na uwagę zasługuje tekst M. Nowickiej poświęcony koncepcji postkolonializmu. Koncepcja ta zyskała powodzenie wśród badaczek, m.in. jako sposób wyjaśniania społecznego położenia kobiet. I wreszcie I. Desperak omawia aktualny stan ruchu kobiecego w Polsce, podkreślając szczególną rolę dwu Kongresów Kobiet. Całości zeszytu dopełniają recenzje. Omówiona jest monografia dotycząca biedy kobiet oraz autobiografia Marii Jarosz jako przykład sukcesu wcale niełatwo osiągniętego.

OD REDAKCJI Kolejny, podwójny LX/2–3 tom „Przeglądu Socjologicznego” poświęcony jest problematyce miejskiej. Przedstawiciele różnych ośrodków akademickich prezentują teksty, dla których wspólnym mianownikiem jest idea kulturowego pejzażu współczesnego środowiska miejskiego. Jedną z przewodnich myśli zawartych w niniejszym zbiorze stanowi teza, że współczesne miasto, powiązane z gospodarką globalną, jest konceptualizowane w kategoriach dynamicznej,płynnej i zmiennej struktury, dla której wymiar kulturowy staje się równie istotny jak wymiar ekonomiczny. Jednakże zawarte w tomie analizy znacznie wykraczają poza wąsko ujmowany kulturowy paradygmat socjologii miasta. Są próbą określenia sposobu, w jaki dzisiejsze miasta odpowiadają na najpilniejsze potrzeby współczesnego świata, będąc głównymi przestrzeniami tworzenia globalnych przepływów, materializujących się w konkretnych lokalizacjach. Zmiana w postrzeganiu roli czasu i przestrzeni polega na ich oddzieleniu i kompresji, co prowadzi do kolejnego pytania o rolę miejsca w budowaniu tożsamości jednostkowej i grupowej. Niezależnie bowiem od „mechanizmów wykorzeniających” ludzie wciąż poszukują podstaw identyfikacji i przynależności, usiłując odnaleźć je w miejscach, wokół których ogniskuje się życie społeczne.

Niniejszy tom „Przeglądu Socjologicznego” poświęcony jest problematyce warsztatu badawczego. Zawiera teksty dotyczące stosowania różnorodnych technik badawczych, ich ograniczeń i modyfikacji. Autorzy – przedstawiciele różnych ośrodków akademickich i firm badawczych – rozważają problemy związane z różnorodnymi zastosowaniami badań sondażowych: –– z wykorzystaniem i ograniczeniami sondażu deliberatywnego – stosowaniem procedury Mixed Mode, a więc łączenia w badaniu zarówno różnych technik wywiadu, jak i ankiety, oraz zjawiska niedostępności respondentów; –– specyfiki komunikacyjnej w wywiadach osobistych, telefonicznych i wspomaganych komputerowo. Prezentujemy również analizy dotyczące wykorzystywania danych urzędowych i badań fokusowych, a także rozważania dotyczące zjawisk „trudnych” w badaniach terenowych.

Nearly all the texts included in this issue of Sociological Revue relate to civil society and participative democracy. The articles present various approaches to these phenomena and their aspects, and are based on empirical data. The large article by F. Schütze is focused on the results of research previously presented in Sociological Review (vol. 60–2011/1 and vol. 57–2008/4). This international research project is devoted to European identity and civil society, as a result of which, the author proposes the design of a learning program for civil society activists and common citizens. The next article by A. Krzewińska describes the method of study of deliberative democracy developed by James Fishkin. J. Stempień proposes the economic concept of Principal-agent to investigate representative democracy systems. M. Legris Revel analyses research results in France concerning the process of institutionalisation and proceduralisation of the participation of citizens. C. Penna proposes the actor-network approach to investigate the relationships between social movements and the state during the land reform in Brazil. The last article by M. Wieczorkowska is devoted to a different topic – the cultural and social aspects of the female body in the context of medicalisation.

Od Redakcji Społeczeństwo europejskie w coraz większym stopniu staje się społeczeństwem miejskim. W literaturze naukowej studia miejskie z różnymi obszarami badań stają się coraz bardziej dynamicznie rozwijającą się subdyscypliną. Miasta, zwłaszcza globalne, stają się głównymi miejscami inicjowania rozwoju społeczno-gospodarczego. W tym kontekście nieco mniej uwagi poświęca się ośrodkom miejskim, które na skutek utraty statusu miasta przemysłowego popadły w pewien stan zastoju na skutek zmian związanych z postępującym procesem globalizacji. Aktualny, LXIII/1 tom Przeglądu Socjologicznego zawiera prezentację tekstów będących wynikiem prowadzonych badań w różnych ośrodkach akademickich nad procesami współdziałania i jakością życia w niemetropolitalnych miastach europejskich poddawanych wpływom różnych procesów politycznych i gospodarczych. Tom otwiera esej o perspektywach integracji i polityce europejskiej tak istotnie oddziałującej na procesy zachodzące w środowiskach miejskich. Kolejny artykuł koncentruje uwagę na problematyce miast partnerskich w kontekście formowania się relacji przyjaźni i współpracy w polityce europejskiej. Artykuł następny dotyczy wzorów i struktury zaufania w poprzemysłowych miastach Europy Środkowej i Wschodniej. Dwa kolejne teksty prezentują wyniki badań socjologów nad problematyką jakości życia zarówno w ujęciu teoretycznym jak i empirycznym. W pierwszym z nich prowadzone są analizy przydatności pomiarów tego zjawiska, a w drugim prezentowane są wyniki badań w odniesieniu do poprzemysłowych miast Europy Środkowej i Wschodniej. W kolejnych artykułach podejmowane są zagadnienia relacji pomiędzy miastem postrzeganym w kategoriach kulturowo-społecznych, a miastem jako pewną formą przedsiębiorczości oraz próby analiz przestrzeni miejskiej w perspektywie „teorii scen”. Tom zamyka tekst referujący problemy współczesnych wspólnot mieszkaniowych w mieście poprzemysłowym.

Spis treści [Contents] Artykuły [Articles] Janusz Reykowski: Przemoc a realizacja celów grupowych: perspektywa makropsychologiczna [Violence as the recurring means of reaction in group conflicts: Societal perspective], doi 10.7366/1896180020174101, s. 112–129; Paulina Szostek: Zazdrość romantyczna: kluczowe koncepcje teoretyczne i narzędzia pomiaru [Romantic jealousy: Main theoretical conceptions and measurement instruments], doi 10.7366/1896180020174102, s. 130–141; Robert Balas, Joanna Sweklej: Rola procesów asocjacyjnych i formułowania sądów w nabywaniu i ekspresji postaw [The role of associative and propositional processes in attitude acquisition and expression], doi 10.7366/1896180020174103, s. 142–155; Andrzej Falkowski, Maria Sidoruk-Błach: Siła cech negatywnych w kształtowaniu się podobieństwa: implikacje dla budowania wizerunku marki miasta [The strength of negative features in shaping similarity: Implications for creating the brand image of a city], doi 10.7366/1896180020174104, s. 156–165; Aleksandra Pilarska, Anna Suchańska: Problem adaptacyjnej wartości empatii w kontekście jej związków z poziomem organizacji osobowości [The adaptive value of empathy in the context of its relation to the personality organization level], doi 10.7366/1896180020174105, s. 166–174; Nina Ogińska-Bulik, Magdalena Kobylarczyk: Rola zasobów osobistych i społecznych w kształtowaniu poczucia jakości życia u nastolatków – wychowanków domów dziecka [The role of personal and social resources in the development of a sense of the quality of life in adolescents-children’s homes], doi 10.7366/1896180020174106, s. 175–184. Metody [Methods] Alan Mandal, Marcin Moroń: Skala typów przywiązania do miejsca według typologii Davida M. Hummona (1992): ustrukturyzowana jakościowa metoda badania przywiązania do miejsca zamieszkania [Type of Place Attachment Scale based on Hummon’s (1992) typology: A structured qualitative method of place attachment measurement], doi 10.7366/1896180020174107, s. 185–204; Gabriela Czarnek, Piotr Dragon, Paulina Szwed, Bogdan Wojciszke: Kwestionariusz przekonań politycznych: własności psychometryczne [Political Beliefs Questionnaire: Psychometric properties], doi 10.7366/1896180020174108, s. 205–222; Anita Zbieg, Aleksandra Słowińska, Błażej Żak: Siła relacji interpersonalnej: wstępna weryfikacja koncepcji i metody pomiarowej [Strength of interpersonal relations: Introductory verification of the concept and measurement method], doi 10.7366/1896180020174109, s. 223–239.

Co to jest reprezentacja? Co to znaczy, gdy mówimy, że polityk reprezentuje obywateli we władzach? Jak obywatele mogą być reprezentowani poza państwem narodowym? To tylko niektóre pytania, na jakie odpowiadają autorzy, wyjaśniając dlaczego reprezentację należy postrzegać jako jedno z kluczowych pojęć nowoczesnej polityki. Część pierwsza niniejszej książki analizuje historyczne korzenie pojęcia reprezentacji od jego początków w starożytnym Rzymie aż do roli, jaką odegrało w rewolucyjnych przedsięwzięciach politycznych świata nowożytnego. W części drugiej autorzy przyglądają się różnym odmianom reprezentacji - funkcjonującym w prawie i w polityce. Natomiast część ostatnia odnosi się do kwestii, jak pojęcie reprezentacji może nam pomóc w kreatywnym myśleniu o obecnych i przyszłych wyzwaniach stojących przed światem.