Oddajemy w ręce Czytelników kolejny numer „Ekonomii XXI Wieku”, charaktery-zujący się dużym zróżnicowaniem tematycznym prezentowanych tekstów. Dotyczą one zarówno zagadnień o charakterze mikroekonomicznym, jak i skali makro; poru-szają nie tylko kwestie charakterystyczne dla gospodarki polskiej, ale także sprawy ważne z punktu widzenia międzynarodowych stosunków gospodarczych i analiz prowadzonych na poziomie globalnym. Równie daleko idącą dywersyfikację można zauważyć w zakresie afiliacji Autorów artykułów, którzy reprezentują rozproszone po całym kraju ośrodki zajmujące się badaniami na polu nauk ekonomicznych. Otwierające niniejsze wydanie czasopisma opracowanie, przygotowane przez R. Ciborowskiego, skupia się na prezentacji wybranych aspektów kapitału jako czynnika postępu technicznego. Autor słusznie odnotowuje istotny wzajemny wpływ kapitału na postęp oraz formułuje na tej płaszczyźnie ważne wnioski i zalecenia. Podobną tematykę, związaną z kapitałem i rozwojem, choć z nieco innego punktu widzenia, porusza także P. Folfas w swoim artykule. Dotyczy on bezpośrednich inwestycji zagranicznych i ich związku ze wzrostem gospodarczym w państwach G-5 i BRICS. Autor dokonuje ekonometrycznej analizy danych, próbując doszukać się między tymi zjawiskami przyczynowości. Zauważa jednak, że zależności te nie mogą być uogólniane i że są odmienne dla różnych gospodarek, a wpływ na nie ma wiele specyficznych czynników czy nawet dobór badanego okresu. Kolejne opracowanie, autorstwa W. Nowak, dotyczy udzielania pomocy rozwo-jowej przez kraje BASIC, a więc zjawiska, które dopiero w ostatnich latach nabrało szczególnego znaczenia. Celem artykułu jest przedstawienie wniosków z analizy poziomu i strategii tego rodzaju wsparcia w przypadku Chin, Indii, Brazylii i RPA. Zagadnienia o charakterze międzynarodowym dotyka również kolejny tekst, przy-gotowany przez A. Niewiadomską i E. Sobolewską-Poniedziałek, poświęcony tzw. srebrnej gospodarce, będącej wizją rozwoju Europy. Autorki podejmują udaną próbę udowodnienia tezy, że odpowiednio sformułowana strategia rozwoju, która uwzględnia potrzeby starzejącej się populacji, pozwala na poprawę jakości życia zarówno osób starszych, jak i wszystkich członków społeczeństwa. Kolejne dwa artykuły poruszają problemy mające wymiar krajowy. F. Kapusta skupia się na przeobrażeniach rolnictwa polskiego w latach 2003-2013, w szczegól¬ności pod wpływem funduszy wypłacanych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Autor wskazuje, że na tej płaszczyźnie zachodzą istotne przemiany strukturalne, naj¬bardziej widoczne w przypadku czynników produkcji, organizacji wytwarzania, efektywności i samowystarczalności żywnościowej. A. Turczak i P. Zwiech przepro¬wadziły z kolei analizę podobieństwa polskich województw pod kątem rozkładu wydatków mieszkańców. Ich zamierzeniem badawczym było sprawdzenie, czy roz¬kład ten jest identyczny w każdym regionie. Ponieważ okazało się, że tak nie jest, Autorki dokonały również podziału województw na grupy o najbardziej podobnych rozkładach. Ostatnie prezentowane w numerze opracowania odnoszą się do specjalistycz¬nych zagadnień interdyscyplinarnych, umiejscowionych na pograniczu ekonomii i finansów. M. Chmieliński szuka odpowiedzi na pytanie, gdzie w Polsce i przy jakich warunkach jest uzasadnione pod względem ekonomicznym budowanie elek¬trowni fotowoltaicznych, wytwarzających energię na potrzeby własne. Dochodzi do interesującego wniosku, że w większości analizowanych przez niego przypadków niezbyt wysokie nakłady pozwalają na opłacalną realizację tego typu inwestycji w gospodarstwach domowych, jeśli tylko będą one zużywać energię na własne potrzeby. Natomiast tekst A. Wieczorek wskazuje na nowatorski składnik wynagrodzenia kadry najwyższego szczebla w polskim sektorze bankowym, jakim są tzw. akcje fantomowe. Autorka zauważa, że ich zastosowanie jest obecnie niewiel¬kie, ale posiadają one istotny potencjał jako narzędzie motywacyjne, które może być wykorzystywane na coraz większą skalę w polskich instytucjach finansowych. Życzymy Czytelnikom owocnej i inspirującej lektury, mając nadzie (...)

„Liczby nie kłamią” to książka o mieszkańcach Ziemi, o pożywieniu i paliwach, które dostarczają im energii, o transporcie i wynalazkach współczesnego świata, a także o tym, jak to wszystko wpływa na naszą planetę. Z tej pełnej fascynujących informacji i frapujących przykładów książki dowiemy się między innymi, ilu ludzi potrzebnych było do zbudowania piramidy Cheopsa, dlaczego szczepionki nie tylko ratują życie, ale są także opłacalną inwestycją, i czemu samochody elektryczne nie są (jeszcze) tak dobrym rozwiązaniem, jak nam się wydaje. Smil błyskotliwie łączy wiedzę naukową i historyczną ze zdrowym rozsądkiem, poruszając niezwykle szerokie spektrum zagadnień, które przedstawia w formie krótkich, ale treściwych rozdziałów.

Jak to możliwe, że walizkę na kółkach wynaleziono później, niż wysłano człowieka w kosmos? Dlaczego samochody elektryczne były przeznaczone dla kobiet? I co sprawiło, że dzierganie pończoch przeistoczyło się z ważnego męskiego zajęcia w niskopłatną pracę dla kobiet, a programowanie awansowało z nieistotnego kobiecego zadania w najważniejszą męską profesję w Dolinie Krzemowej? Historia techniki z definicji jest historią męskich wynalazków. Źródłem problemów z nowymi technologiami jest nasze wyobrażenie o płci i podziale na umysł i ciało: ten pierwszy – męski, to drugie – kobiece. Czas to zmienić. Szwedzka dziennikarka Katrine Marçal błyskotliwie i ze swadą rozkłada na czynniki pierwsze stulecia ignorowania kobiet w dziedzinie technologii i udowadnia, że przyszłość techniki należy właśnie do nich. Bo przecież kiedy funkcjonuje się w świecie skonstruowanym dla kogoś innego, dużo bardziej prawdopodobne, że wpadnie się na pomysł, jak go ulepszyć. W końcu potrzeba jest matką wynalazku. Tą potrzebą jest kobieta.

Jak to możliwe, że walizkę na kółkach wynaleziono później, niż wysłano człowieka w kosmos? Dlaczego samochody elektryczne były przeznaczone dla kobiet? I co sprawiło, że dzierganie pończoch przeistoczyło się z ważnego męskiego zajęcia w niskopłatną pracę dla kobiet, a programowanie awansowało z nieistotnego kobiecego zadania w najważniejszą męską profesję w Dolinie Krzemowej? Historia techniki z definicji jest historią męskich wynalazków. Źródłem problemów z nowymi technologiami jest nasze wyobrażenie o płci i podziale na umysł i ciało: ten pierwszy – męski, to drugie – kobiece. Czas to zmienić. Szwedzka dziennikarka Katrine Marçal błyskotliwie i ze swadą rozkłada na czynniki pierwsze stulecia ignorowania kobiet w dziedzinie technologii i udowadnia, że przyszłość techniki należy właśnie do nich. Bo przecież kiedy funkcjonuje się w świecie skonstruowanym dla kogoś innego, dużo bardziej prawdopodobne, że wpadnie się na pomysł, jak go ulepszyć. W końcu potrzeba jest matką wynalazku. Tą potrzebą jest kobieta.

Lewis Mumford (1895–1990) – niezwykle barwna postać amerykańskiej kultury, wszechstronny intelektualista w prawdziwie renesansowym stylu: historyk, filozof, badacz techniki, socjolog i krytyk literacki. Mit maszyny – który Lewis Mumford analizuje i demaskuje w swojej niesamowitej książce – to nasze proste wyobrażenie o technice jako kombinacji narzędzi i postępującej mechanizacji. I może nie warto byłoby się nim zajmować, gdyby nie to, że mit ten, jak większość głębokich ludzkich przekonań, ostatecznie się urzeczywistnia – i to już w obrębie zbiorowości starożytnych. Co więcej, pierwszymi prawdziwie zmechanizowanymi maszynami były raczej same te zbiorowości aniżeli używane przez nie narzędzia. Tymczasem, jak zauważa Mumford, w rozwoju techniki i kultury decydujące są nie tyle narzędzia i posługiwanie się nimi, ile rozwój ludzkiego ducha. Mózg jest tu ważniejszy niż ręka, a historia techniki jest historią cywilizacji, człowieka i społeczeństw. W swój pomysłowy i twórczy wywód autor wplata ogromny materiał empiryczny – sam w sobie fascynujący – i pokazuje, jak ta prehistoria ukształtowała współczesnego człowieka.

Mit maszyny – czyli pogląd, zgodnie z którym technika to jedynie narzędzia realizujące wolę człowieka, nie skończył się wraz z nastaniem nowoczesności. Co więcej, dzisiaj jego oddziaływanie jest silniejsze niż w czasach zamierzchłych. Mumford napisał drugi tom swojej słynnej książki pod presją obserwacji zbiorowych obsesji i kompulsji, efektów zmian powstałych w polu megatechniki, odbierających nam możliwość doświadczania pełni życia w jego wymiarze indywidualnym i społecznym. Podjął się dzieła monumentalnego – prześledzenia historii nowożytności, aż po czasy najnowsze, i ukazania w niej postępującego procesu automatyzacji, wytwarzającego zniewolone umysły. Choć nowoczesny, człowiek podporządkowany zostaje władzy, prestiżowi, majątkowi, wydajności i zyskowi. Pentagon władzy opanowuje życie w jego całości.

Co może łączyć emancypację kobiet, „Wesele” Wyspiańskiego i prapoczątki ruchu nazistowskiego? To zaskakujące, ale wspólnym ogniwem jest… rower. Dlaczego to Edison był prawdziwym geniuszem i dobroczyńcą ludzkości, a Tesla tylko działającym na wyobraźnię fantastą? Gdy skończyła się I wojna światowa, fabryki błyskawicznie wymyśliły, jak wykorzystać zapasy pakietów opatrunkowych wyprodukowanych dla wojska: prasa kobieca na całym świecie została zalana reklamami jednorazowych podpasek. Dlaczego to nie średniowiecze było erą brudu i ubóstwa, tylko wiek XIX - złoty wiek kapitalizmu? Dlaczego Nobel został zmuszony do ufundowania nagrody swego imienia? Czy to prawda, że Eiffel nie zaprojektował słynnej wieży? Niepoprawna politycznie gawęda obalająca historyczne mity i legendy marketingowe wielkich korporacji. Kopalnia ciekawostek i zaskakujących konkluzji.

Przez ostatnich kilka tysięcy lat pismo, książki i biblioteki były nośnikami i skarbnicami wiedzy. Technologia pisma stworzyła cywilizację człowieka. Myślenie pismem oznacza myślenie symbolami, ideami i kategoriami. Daje bezpośredni dostęp do wnętrza innych: ich emocji, przeżyć i poczucia „ja”. Wyniósłszy tę umiejętność na wyżyny sztuki, w istocie tworzy nasze życie duchowe. Dukaj pokazuje ludzkość u progu nowej ery. Kolejne technologie bezpośredniego transferu przeżyć– od fonografu do telewizji, internetu i virtual reality – wyprowadzają nas z domeny pisma. Stopniowo, niezauważalnie odzwyczajamy się od człowieka, jakiego znaliśmy z literatury – od podmiotowego „ja”. Nadchodzą czasy postpiśmienne, gdy miejsce człowieka-podmiotu i jego „ja” zajmują bezpośrednio przekazywane przeżycia. Człowiek staje się maszyną do przeżywania.

Przez ostatnich kilka tysięcy lat pismo, książki i biblioteki były nośnikami i skarbnicami wiedzy. Technologia pisma stworzyła cywilizację człowieka. Myślenie pismem oznacza myślenie symbolami, ideami i kategoriami. Daje bezpośredni dostęp do wnętrza innych: ich emocji, przeżyć i poczucia „ja”. Wyniósłszy tę umiejętność na wyżyny sztuki, w istocie tworzy nasze życie duchowe. Dukaj pokazuje ludzkość u progu nowej ery. Kolejne technologie bezpośredniego transferu przeżyć– od fonografu do telewizji, internetu i virtual reality – wyprowadzają nas z domeny pisma. Stopniowo, niezauważalnie odzwyczajamy się od człowieka, jakiego znaliśmy z literatury – od podmiotowego „ja”. Nadchodzą czasy postpiśmienne, gdy miejsce człowieka-podmiotu i jego „ja” zajmują bezpośrednio przekazywane przeżycia. Człowiek staje się maszyną do przeżywania.

W książce zaprezentowano m.in. lampę elektronową, kartę kredytową, czołg, egzoszkielet, Google Glass, osiągnięcia inżynierii genetycznej, drukarkę 3D, samochód elektryczny, kuchenkę mikrofalową, klocki Lego, tomograf komputerowy, Internet i wiele, wiele innych.