Bieszczady to jeden z najbardziej dzikich i tajemniczych zakątków Polski. Ich położenie i bieg historii zadecydowały, że są niepowtarzalne niemal pod każdym względem. Widokowe połoniny i szerokie doliny, z zachowanymi gdzieniegdzie łemkowskimi i bojkowskimi cerkwiami, tworzą urzekający krajobraz o każdej porze roku. Wyjątkowa przyroda, chroniona jako Międzynarodowy Rezerwat Biosfery UNESCO, zachwyca, onieśmiela i przyciąga zwolenników aktywnego wypoczynku. Travelbook wskaże najważniejsze atrakcje, podpowie, czego szukać poza głównymi szlakami i wprowadzi w świat miejscowych obyczajów. Znajdziesz w nim opisy najciekawszych regionów i miast, a sprawdzone informacje praktyczne umożliwią staranne zaplanowanie podróży. Przewodnik uzupełniają mapy, zdjęcia i liczne ramki z ciekawostkami.

Historyczno-kulturowa wędrówka po Bieszczadach od Komańczy, przez masyw Chryszczatej, Otryt – do Wołosatego. Przedstawia dzieje osadnictwa nad Osławą, losy Galicyjskiej Cesarsko-Królewskiej Kolei Żelaznej, którą to podróżował dzielny wojak Szwejk, a także działania wojenne w okolicach Przełęczy Łupkowskiej w 1939 r. Przywraca pamięci bieszczadzkie losy Wincentego Pola, Kazimierza Józefa Turowskiego i Jana Kantego Podoleckiego – trzech dziewiętnastowiecznych patriotów polskich związanych z Bieszczadami. Przeczytamy w niej o guru polskich zegarmistrzów, thonetach z Kalnicy, Gedroyciach z Żubraczego, nadosławskich Łemkach i Bojkach z Wołosatego, a w końcu o ,,twórcy” Biesa i Czadów – legendarnym Marianie Hessie. Jest tu także mowa o końcowym akordzie bieszczadzkiej działalności UPA, kiedy to kompania „Hromenki” po przebiciu się przez obławę, ruszyła w udany ,,rajd” przez Czechosłowację, by osiągnąć amerykańską strefę okupacyjną w Niemczech. Dla tego wszystkiego tłem są oczywiście wspaniałe góry i tajemnicze doliny – pełne pamiątek po ich dawnych mieszkańcach. Pamięć o nich zawiera się też w dawnych nazwach, o których sporo w tej publikacji.

,,Bieszczady – to co najważniejsze" to swoiste, subiektywne kompendium wiedzy o tych wciąż skrywający wiele tajemnic górach. Publikacja została podzielona na 30 haseł, opowiadających między innymi o bieszczadzkich jeziorach, ochronie przyrody, wilkach i niedźwiedziach, wypale drewna i samym drewnie, koniach, parkach konnych i kowbojach, dawnych mieszkańcach – Bojkach, Łemkach, Niemcach i Cyganach, nieistniejących wsiach, cerkwiach i kościołach, prymasie i papieżu w Bieszczadach, drogach i bezdrożach, kolejce, harcerzach, narciarstwie i szybownictwie, Straży Granicznej, UPA i więzieniach, kuchni, a w końcu o Marianie Hessie – twórcy legendy o Biesie i Czadzie. To książka, w której każdy, zarówno ten kto zaczyna przygodę z Bieszczadami, jak i ten, który zna je na wylot – znajdzie coś dla siebie.

Bieszczady – wyśniona kraina połonin i wyludnionych wsi, w których wciąż owocują jabłonie. Polska Patagonia, ziemia dziwaków, wyrzutków, utracjuszy i kowbojów. Ojczyzna stracona, ojczyzna zyskana. Kraj wilków i niedźwiedzi. Dzicz, w którą jedzie się – jak głosi slogan przepracowanych – rzuciwszy wszystko inne. Adam Robiński z mapą w ręce, książką Bruce’a Chatwina w plecaku i garścią orzechów w kieszeni przemierza pogranicze Polski, Ukrainy i Słowacji, nie mając żadnego innego celu poza byciem w drodze. Natyka się na ludzi, którzy w tutejszych dolinach zapuścili korzenie, i z każdym kolejnym miesiącem podróży uświadamia sobie, że coś tu nie gra. Bo w Bieszczadach wszystkim się coś wydaje, nie ma jednej pamięci, a pięknego kłamstwa nigdy nie wolno mylić z oszustwem.

Kazimierz Nóżka - autor bijących rekordy popularności w Internecie filmików o bieszczadzkiej przyrodzie - pokazuje świat zwierząt, który jest nieosiągalny dla przeciętnego mieszczucha. Spotykamy w nim wielkie niedźwiedzie, przemykające jak duchy rysie, polujące pod osłoną nocy wilki, majestatyczne żubry, zwinne wydry, kuny oraz skryte żbiki. A wszystko na wyciągnięcie ręki, w relacjach człowieka, który większość życia spędził w bieszczadzkich lasach. To także wspaniała lektura dla wszystkich, którzy kochają historię Bieszczad. Poznajemy przedziwne przygody miejscowych drwali, gajowych i smolarzy. Przytaczane historie raz mrożą krew w żyłach, innym razem przywołują uśmiech i wzruszają do łez.

Bieszczady zna wielu (albo wielu wydaje się, że je znają), nie wszyscy jednak wiedzą o nich tyle, na ile góry te zasługują. A przecież Bieszczady to nie tylko atrakcyjny krajobrazowo zakątek Polski, nie tylko region cieszący się przez jakże wiele lat sławą ostatniej w cywilizowanej Europie enklawy nieskrępowanej wolności, ani nie tylko obszar, w którego wielu częściach przyroda wciąż zachowuje walor pierwotności – bo to ziemia pełna rozmaitych zagadek i sekretów, z historią bogatą w zdarzenia, których świadomość bynajmniej nie jest powszechna. Tylko tam stał jedyny w naszym kraju pomnik Stalina. I nie straszne mu były srogie zimy. Drzewa pękały, ale on trwał. Do czasu… To tam po raz ostatni zapolowano na niedźwiedzia, który nie znalazł schronienia nawet wśród największych jodeł. Dzwony cerkiewne czekają pod bieszczadzką ziemią na swojego odkrywcę, któremu może uda się również nielegalnie sfotografować obiekt zbudowany z dwóch milionów ton betonu! O czym jeszcze nie wiemy? Gdzie lud PRL-owski szykował się do wojny z wojskami pancernymi – i dlaczego to robił? Gdzie znajduje się droga do Rumunii, czyli donikąd? Ano – tam: w Bieszczadach. Bo Bieszczady mają swoje zagadki i sekrety. Zapraszam, Waldemar Bałda

Tomasz Kupiec Do we learn how to learn?… Evolution of functions of evaluation systems – the case of Polish regional [Czy uczymy się uczyć? Ewolucja funkcji systemów ewaluacji – przykład polskich samorządów województwa] doi: 10.7366/1509499538101, s. 7-21 Robert Perdał, Paweł Churski, Tomasz Herodowicz, Barbara Konecka-Szydłowska Geograficzny wymiar (nie)sprawiedliwości społecznej… – wyzwania rozwoju regionalnego i lokalnego [The Geographical Dimension of Social (In)justice: The Challenges of Regional and Local Development] doi: 10.7366/1509499538102, s. 22-50 Ariel Ciechański Zmiany w sieci transportu publicznego… na obszarach Beskidu Niskiego i Bieszczad w latach 1990–2019 i ich konsekwencje [Changes in the Public Transport Network in the Areas of Low Beskid and Bieszczady 1990–2019 and Their Consequences ] 10.7366/1509499538103, s. 51-79 Małgorzata Czornik, Piotr Gibas Zagospodarowanie przestrzenne miast… Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii [Spatial Development in the Cities of the Metropolitan Union of Silesia (GZM)] doi: 10.7366/1509499538104, s. 80 - 93 Kamil Piskała, Agata Zysiak Od skromnej modernizacji do inwestycyjnej gigantomanii…. Wizje rozwoju miasta czasu „łagodnej rewolucji” (Łódź, 1945–1949) [From Modest Modernisation to Investment Gigantomania: The Prospects of City Development from the Times of the ‘Gentle Revolution’ (Łódź, 1945–1949)] doi: 10.7366/1509499538105, s. 94-114 Dominika Zwęglińska-Gałecka Gentryfikacja wsi: próba określenia przestrzennego zasięgu zjawiska [Rural Gentrification: An Attempt at Defining the Spatial Extent of the Phenomenon] doi: 10.7366/1509499538106, s. 115-145 RECENZJE Kazimierz Krzysztofek, Katarzyna Śledziewska, Renata Włoch, Gospodarka cyfrowa. W poszukiwaniu nowego paradygmatu, s. 146-150 Uwagi: prof. dr hab. Grzegorz Gorzelak – redaktor naczelny periodyk redagowany wraz z Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych UW

To drugi, po bestsellerowej „Niedźwiedzicy z Baligrodu”, tom bieszczadzkich opowieści. Tym razem motywem przewodnim książki Marcina Szumowskiego są wilki. Spotykamy też niedźwiedzie kradnące pszczelarzom miód, sprytne dziki, dostojne puszczyki i inne, małe i duże zwierzęta. Przewodnikiem autora jest Kazimierz Nóżka, najbardziej znany polski leśnik, który po bieszczadzkich lasach wędruje od tak dawna, że stał się skarbnicą niezwykłych górskich anegdot, historii z dreszczykiem, wzruszających opowieści. Nie zabraknie też historii o ludziach, miejscach i bieszczadzkich zwyczajach.

Czy na pewno chcesz rzucić wszystko i wyjechać Bieszczady? Dwóch najsłynniejszych leśników w Polsce i kulturoznawca konfrontują nasze wyobrażenia o krainie studenckich wypadów, hipisów i dzikiej natury z prawdziwym obrazem Bieszczadów – obszaru wysiedleń, zapomnianej wojny domowej, uciekinierów politycznych, watah wilków, ciekawskich niedźwiedzi i surowych praw natury. Poznajemy losy pustelników, PRL-owskich watażków, dezerterów rodzinnych i ludzi chcących uciec przed miastem do lasu zatopionego w dymie kopcących retort. Autorzy zabierają nas w prawdziwe Bieszczady. Zarówno te, które są obiektem naszych marzeń o zielonej enklawie, jak i do miejsca, o którym nie mieliśmy pojęcia. Zanim ruszymy w Bieszczady, rzuciwszy wszystko na zawsze lub tylko na chwilę, powinniśmy je poznać.

Jakie są prawdziwe Bieszczady? Czego o nich nie wiemy? Czy są gotowe na zmiany klimatu? Czy jest jeszcze miejsce na lasy, góry i dzikie zwierzęta w świecie, w którym jedziemy w nieznane już nie z gitarą, a ze smartfonem? Dlaczego warto chronić krajobraz nocnego nieba? Kozłowski, Nóżka i Scelina fundują nam nową podróż do serca dzikości i miejsc, które emanują magiczną aurą. Jest ona pełna natury, historii, pytań o przyszłość oraz wyjątkowych ludzi, którzy tworzą bieszczadzki mikroklimat. Usłyszymy głosy sów. Przemierzymy łąki, na których rozgrywa się spektakl letniego przesilenia. Poznamy moc i brzmienie tradycyjnego rzemiosła. Damy się powieźć wagonom wąskotorówki w samo jądro austro-węgierskiej belle epoque. A na koniec wymierzymy teleskop w rozgwieżdżone niebo.

Dla jednych Jezioro Solińskie jest symbolem eksperymentów hydrologicznych. Dla innych to bieszczadzkie Krupówki, strefa komercyjna, którą należy omijać szerokim łukiem. Autorzy książki docierają do mieszkańców najdzikszych rejonów Jeziora Solińskiego. Poznajemy historie jego powstania, losy zalanych wsi i ostatnich unickich cerkwi oraz anegdoty o życiu spędzonym nad wodą. Czytamy o walkach mieszkańców z UPA, bratobójczych wyprawach, przeprawianiu się przez rzekę na szczudłach, o żaglówce, na której w latach 80. wypoczywali muzycy przygrywający PRL-owskim notablom podczas dansingów na legendarnym Jaworze. Wreszcie głos otrzymują zwierzęta i rośliny: wilki, które podobnie jak pustelnicy upodobały sobie dzikie rejony Soliny, oraz bobry, które zmysłem ekologicznym przewyższyły budowniczych betonowej zapory na Sanie.